Zofia Jagiellonka
Zofia Jagiellonka (ur. 6
maja 1464 w Krakowie,
zm. 5
października 1512 w Ansbach)
– królewna
polska,
księżniczka litewska, margrabina brandenburska na Ansbach i Bayreuth.
Córka Kazimierza
IV Jagiellończyka.
14 lutego 1479 roku poślubiła Fryderyka
Hohenzollerna,
margrabiego brandenburskiego na Ansbach i Bayreuth. Matka Albrechta
Hohenzollerna.
Kazimierz IV
Jagiellończyk
ojciec Zofii Jagiellonki |
Elżbieta
Rakuszanka
matka Zofii Jagiellonki |
Św. Kazimierz
brat Zofii Jagiellonki |
Elżbieta
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Elżbieta
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Fryderyk
Jagiellończyk
brat Zofii Jagiellonki |
Anna
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Elżbieta
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Jadwiga
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Barbara
Jagiellonka
siostra Zofii Jagiellonki |
Zygmunt I Stary
brat Zofii Jagiellonki |
Jan I Olbracht
brat Zofii Jagiellonki |
Aleksander
Jagiellończyk
brat Zofii Jagiellonki |
Władysław II
Jagiellończyk
brat Zofii Jagiellonki |
|
|
|
|
Była drugą córką i szóstym dzieckiem Kazimierza IV Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki. Imię Zofia
otrzymała na cześć swojej babki ojczystej - Zofii Holszańskiej, wdowy po Władysławie II Jagielle. Jej braćmi
byli Władysław II Jagiellończyk, święty Kazimierz, Jan I
Olbracht, Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt I Stary i Fryderyk Jagiellończyk, a siostrami; Jadwiga, Elżbieta (I),Elżbieta (II), Anna, Barbara i Elżbieta (III).
Została ochrzczona przez Jana Gruszczyńskiego, biskupa
krakowskiego. Nie zachowały się żadne informacje na temat
wykształcenia i wychowania Zofii.
W 1468 roku pojawił się plan zaręczenia Zofii
z Maksymilianem Habsburgiem, synem cesarza Fryderyka III. Z
propozycją taką wystąpił przybyły do Krakowa 8 kwietnia 1468
biskup ołomuniecki Protazy, poseł węgierskiego króla Macieja
Korwina. Starał się on o rękę Jadwigi, najstarszej córki
Kazimierza Jagiellończyka, dla swojego mocodawcy. Druga z
kolei Zofia miała poślubić Maksymiliana. W ten sposób
królewny miały przekazać swoim mężom prawa – pierwsza do
Węgier, druga do Austrii. Prawa te wynikały z faktu,
że Elżbieta Rakuszanka, matka królewien, była siostrą
zmarłego bezpotomnie w 1457 roku Władysława Pogrobowca,
króla Czech i Węgier oraz księcia Austrii. Przez małżeństwa
córek Kazimierz Jagiellończyk uzyskałby gwarancję, że w
przyszłości w Austrii i na Węgrzech będą rządzić jego
wnukowie po kądzieli.
Małżeństwa Jadwigi z Maciejem Korwinem i Zofii z
Maksymilianem Habsburgiem miały stworzyć wielką koalicję
Jagiellonów, Habsburgów i Korwina skierowaną
przeciwko Jerzemu z Podiebradów, królowi Czech. Jednak
Kazimierz IV Jagiellończyk pozostawał w przymierzu z tym
ostatnim, tym bardziej że niedługo po poselstwie Protazego –
16 maja 1468 roku Albrecht Kostka, poseł Jerzego, w imieniu
swojego mocodawcy złożył propozycję, by następstwo czeskiego
tronu przyrzec jednemu z synów Kazimierza. Tak więc plan
małżeństwa Zofii i Maksymiliana upadł.
Nie wiadomo, kiedy dokładnie rozpoczęto pertraktacje w
sprawie ślubu Zofii z Fryderykiem Hohenzollernem, synem
margrabiego brandenburskiego Albrechta III Achillesa.
Istnieje przypuszczenie, że pomysł mógł się pojawić latem
1470 roku, kiedy w Brandenburgii przebywali polscy posłowie Dziersław
z Rytwian i Stanisław Ostroróg. W 1473 roku polscy posłowie
– Paweł Jasieński, starosta chełmski i bełski, i Stanisław
Kurozwęcki – prowadzili negocjacje w sprawie ślubu Zofii i
Fryderyka, które zakończyły się podpisaniem umowy
zaręczonej, co nastąpiło 7 grudnia 1473 roku w Cadolzburgu.
Co do politycznych motywów tego małżeństwa, to Kazimierz IV
Jagiellończyk szukał wśród książąt Rzeszy sojuszników,
którzy wywarliby nacisk na cesarza Fryderyka III, by ten
uznał nowego króla Czech – Władysława, najstarszego syna
polskiego władcy. Z kolei Albrecht III Achilles,
zaniepokojony ekspansją węgierskiego króla Macieja
Korwina na Śląsk i Łużyce, szukał porozumienia z jego
przeciwnikami – Jagiellonami.
Szczegóły małżeństwa negocjowano jeszcze przed kilka lat.
Nie doszło ani do planowego na 20 marca 1474 roku ślubu per
procura, ani do planowanego na 23 czerwca 1474 roku
zjazdu przedstawicieli posłów Jagiellończyka z
przedstawicielami Hohenzollernów w Pniewach. Wreszcie w
październiku 1475 roku w Poznaniu podpisano umowę małżeńską
– podpisali ją Fryderyk, biskup lubuski (reprezentujący
Hohenzollernów) i Stanisław Kurozwęcki, kanonik krakowski
(reprezentujący Jagiellonów). Posag polskiej królewny miał
wynosić 32 tysiące florenów.
11 listopada 1475 Albrecht III Achilles przyznał przyszłej
synowej oprawę (wartą 64 tysiące florenów). Początkowo ślub
Zofii i Fryderyka miał się odbyć w Poznaniu, jednak Albrecht
Achilles doprowadził do zmiany miejsca ślubu na Frankfurt
nad Odrą.
13 stycznia 1479 roku Zofia, żegnana przez rodzinę,
opuściła Piotrków i udała się w kierunku Frankfurtu.
Towarzyszyli jej m.in. Andrzej Oporowski, biskup warmiński;
wojewodowie: poznański Maciej Moszyński i łęczycki Mikołaj z
Kutna oraz Piotr Kurozwęcki, marszałek nadworny.
14 lutego 1479 we Frankfurcie nad Odrą poślubiła Fryderyka,
margrabiego brandenburskiego na Ansbach. Wesele nie było
wystawne; jak pisał kronikarz Jan Długosz było tak licho
i ubogo, że nawet dworzanom królewskim nie dano zwykłej
strawy, a senatorowie królewscy, rycerstwo i inni
urzędniczy, którzy z narzeczoną królewną przyjechali,
żadnych prawie nie otrzymali upominków.
Pojawiły się pewne problemy z wypłatą posagu Zofii. 25
grudnia 1479 roku Kazimierz Jagiellończyk miał wypłacić
pierwszą ratę (6 tysięcy guldenów); polski król poprosił o
przesunięcie terminu, na co Albrecht Achilles wyraził zgodę.
Wobec niewypłacenia posagu Zofia nie mogła wejść w
posiadanie dóbr oprawnych.
11 marca 1486 roku zmarł Albrecht III Achilles, margrabia
brandenburski, teść Zofii. Jej mąż Fryderyk Starszy wraz z
bratem Zygmuntem odziedziczyli Frankonię; pierwszy objął Ansbach,
drugi Bayreuth. Wdowa po Albrechcie, Anna, usunęła się do
swoich dóbr oprawnych, a Zofia została panią na Ansbach.
W 1486 roku Zofia i Fryderyk podejmowali w Ansbach
cesarza Fryderyka III Habsburga.
Cały czas istniał problem z wypłatą posagu Zofii. W 1489
roku Władysław II Jagiellończyk obiecywał Fryderykowi
Starszemu, że wymusi na ojcu jego wypłatę (Fryderyk miał z
kolei za uzyskane pieniądze wydzierżawić od Władysława
czeskie lenna, znajdujące się we Frankonii). W 1493 roku
Fryderyk wysłał poselstwo do Jana Olbrachta w sprawie
wypłaty posagu; 30 września 1495 roku Zofia osobiście pisała
do brata, prosząc o wypłatę obiecanych jej pieniędzy.
Ostatecznie posag został wypłacony synom Zofii w kilku
ratach – odpowiednio w 1533, 1535 i w 1537 roku.
Mąż Zofii utrzymywał kontakty z jej braćmi – wiosną 1494
roku brał udział w zjeździe w Lewoczy, w którym brali udział
Władysław II Jagiellończyk, Jan Olbracht, Zygmunt
Jagiellończyk (późniejszy król Zygmunt I Stary) oraz
kardynał Fryderyk Jagiellończyk. Fryderyk Starszy planował
także zacieśnić związki rodzinne między Hohenzollernami a
Jagiellonami – Barbara, młodsza siostra Zofii, miała
poślubić Joachima, bratanka Fryderyka i następcę tronu
brandenburskiego, z kolei Władysław II Jagiellończyk miał
ożenić się z Anną, siostrą Fryderyka. Ostatecznie nie doszło
do realizacji tych planów.
Z listu Anny, wdowy po Albrechcie Achillesie, z 13 kwietnia
1505 roku wiadomo, że w tym czasie Zofia była poważnie
chora.
W marcu 1509 roku wraz z mężem i synem Jerzym była obecna
w Pradze, gdzie bawiła na koronacji swojego bratanka Ludwika
II Jagiellończyka.
Zofia Jagiellonka zmarła 5 października 1512 roku w Ansbach.
Została pochowana w klasztorze Heilsbronn. Po śmierci Zofii
jej mąż urządził niezwykle huczną stypę: w ciągu jednej nocy
wypito 1500 miarek wina, zjedzono dwa woły i 600 ryb.
Z małżeństwa Zofii Jagiellonki i Fryderyka Hohenzollerna
pochodziło osiemnaścioro dzieci; żadna z przedstawicielek
dynastii Jagiellonów nie doczekała się tak licznego
potomstwa. Jej dziećmi byli:
- Elżbieta, ur. 30 czerwca 1480, zm. po kilku dniach
- Kazimierz, ur. 27 września 1481, zm. 21 września 1527,
margrabia brandenburski na Ansbach
- Małgorzata, ur. 10 stycznia 1483, zm. 10 lipca 1532
- Jerzy, ur. 4 marca 1484, zm. 27 grudnia 1543, książę
karniowski
- Zofia, ur. 10 marca 1485, zm. 24 maja 1537, od 1518 żona
Fryderyka II, ks. legnickiego
- Maria, ur. 1486, zm. w niemowlęctwie
- Anna, ur. 5 maja 1487, zm. 7 lutego 1539, od 1518 żona
Wacława II, ks. cieszyńskiego
- Barbara, ur. 31 lipca 1488, zm. 2 maja 1490
- Albrecht, ur. 17 maja 1490, zm. 20 marca 1568, wielki
mistrz krzyżacki i książę pruski
- Fryderyk, ur. 13 czerwca 1491, zm. 1497
- Jan, ur. 9 stycznia 1493, zm. 5 lipca 1525, wicekról
Walencji
- Elżbieta, ur. 25 marca 1494, zm. 31 maja 1518,
od 1510 żona Ernesta, margrabiego badeńskiego na Durlach
- Barbara, ur. 24 września 1495, zm. wrzesień 1552, od 1528
żona Jerzego, landgrafa na Leuchtenbergu
- Fryderyk, ur. 17 stycznia 1497, zm. 20 sierpnia 1536,
proboszcz w Würzburgu
- Wilhelm, ur. 30 czerwca 1498, zm. 4 lutego 1563,
arcybiskup Rygi
- Jan Albrecht, ur. 20 września 1499, zm. 17 maja 1550,
biskup Halberstadtu i arcybiskup Magdeburga
- Fryderyk Albrecht, ur. 30 listopada 1501, zm. 24
lipca 1504
- Gumbert (Gumprecht), ur. 16 lipca 1503, zm. 25
czerwca 1528, proboszcz w Bambergu i Würzburgu
|