Kazimierz I Kujawski

Kazimierz I, „Kazimierz Konradowic” zwany kujawskim (ur. ok. 1211r., zm. 14 grudnia 1267r.) – książę kujawski od 1233r., w wielkopolskim Lądzie w latach 1239r.–1261r., w Wyszogrodzie od 1242r., książę sieradzki w latach 1247r.–1261r., książę łęczycki od 1247r., książę dobrzyński 1248r.

Kazimierz I był drugim pod względem starszeństwa synem Konrada I mazowieckiego i Agafii, księżniczki ruskiej z rodu Rurykowiczów, córki księcia wołyńskiego Światosława III.

Kazimierz I był również prapradziadkiem Władysława II Jagiełły przez swoją córkę Eugemię oraz prapradziadkiem Jadwigi Andegaweńskiej przez swoją wnuczkę Elżbietę Łokietkównę.
 

Konrad I
Mazowiecki
ojciec Kazimierza
Kujawskiego

Agafia
Światosławówna
matka Kazimierza
Kujawskiego

Siemowit I
Mazowiecki
brat Kazimierza
Kujawskiego

Bolesław I
Mazowiecki
brat Kazimierza
Kujawskiego

Konstancja
Wrocławska
żona Kazimierza
Kujawskiego

Eufrozyna
Opolska
żona Kazimierza
Kujawskiego
Leszek Czarny
syn Kazimierza
Kujawskiego
Ziemomysł
Inowrocławski
syn Kazimierza
Kujawskiego

Władysław I
Łokietek
syn Kazimierza
Kujawskiego
Kazimierz II
Łęczycki
syn Kazimierza
Kujawskiego

Siemowit
Dobrzyński
syn Kazimierza
Kujawskiego
Eufemia
Kujawska
córka Kazimierza
Kujawskiego

Eudoksja
siostra Kazimierza
Kujawskiego
         


Dość wcześnie wprowadzony przez ojca w działalność polityczną, własne księstwo – Kujawy (sensu stricto bez ziemi dobrzyńskiej i sieradzko-łęczyckiej) otrzymał już w latach 1230r.–1231r., czyli jeszcze za życia ojca. Stolicą księstwa został Inowrocław, lokowany przez Kazimierza na prawie magdeburskim prawdopodobnie w roku 1237r. lub 1238r. Najprawdopodobniej w roku 1237r. sprowadził do Inowrocławia franciszkanów, którzy założyli tu trzeci na ziemiach polskich (po Wrocławiu i Krakowie) konwent tego zakonu. 29 czerwca 1238r. podpisał układ pokojowy z Zakonem Krzyżackim we wsi Pyszkowo. W 1239r. księstwo Kazimierza zostało powiększone o wydzieloną z Wielkopolski kasztelanię lądzką, otrzymaną z tytułu posagu swojej drugiej żony Konstancji. W latach następnych aktywnie wspierał awanturniczą politykę ojca, co w 1242r. przyniosło mu zdobyty na książętach gdańskich Wyszogród (obecnie część Bydgoszczy).

31 sierpnia 1247r. zmarł ojciec księcia Konrad I mazowiecki. Na mocy pozostawianego testamentu większość dzierżonego jeszcze obszaru – księstwo sieradzko-łęczyckie oddał najmłodszemu synowi Siemowitowi I (Mazowsze Czerskie przypadło najstarszemu Bolesławowi, od 1233r. księciu płockiemu). Z zaistniałego wówczas podziału Kazimierz nie był zadowolony i korzystając z zaskoczenia jeszcze w 1247r. zaatakował braci (przebywających w Płocku na uroczystościach pogrzebowych ojca), usuwając ostatecznie Siemowita z jego dziedzictwa. Najmłodszy Konradowic znalazł się więc na łasce Bolesława.

Do kolejnej zmiany sytuacji geopolitycznej w tej części Polski doszło już w 1248r., kiedy bezpotomnie zmarł Bolesław mazowiecki zostawiając całość swojego księstwa Siemowitowi. Również tym razem Kazimierz, korzystając z zamieszania obecnego zawsze przy przejmowaniu władzy, wydarł mu ziemię dobrzyńską.

W bulli Innocentego IV z 19 maja 1253r. papież przyznał księciu Kazimierzowi ziemię "que Galens dicitur" obejmujące pruską Galindię, co już rok później spowodowało wydanie kolejnego dokumentu wzmiankującego spór na tym tle księcia Kazimierza z Krzyżakami. Lata 50. upłynęły Kazimierzowi na próbie realizacji projektu pokojowej chrystianizacji bałtyjskich Jaćwingów, do której bazą wypadową miała być posiadana przez niego część ziemi lubawskiej. Polityka księcia spotkała się z oporem sprowadzonych w 1226r. przez Konrada mazowieckiego Krzyżaków. Do zatargu z Zakonem doszło jednak przede wszystkim z powodu próby zmonopolizowania przez toruńskiego komtura, wspieranego przez mieszczan, handlu na Wiśle. Do ugody doszło 28 grudnia 1254r., ale do unormowania stosunków z Krzyżakami doprowadziła dopiero umowa z 12 lutego 1263r., w której znalazły się postanowienia dotyczące handlu.

Tymczasem nad władztwem Kazimierza zaczęły zbierać się czarne chmury. W 1258r. książę wielkopolski Bolesław Pobożny, sprzymierzony z księciem zachodniopomorskim Warcisławem zaatakował Kujawy, domagając się zwrotu bezprawnie przekazanej jego zdaniem przez Henryka II Pobożnego Kazimierzowi kasztelanii lądzkiej. Wyprawa zakończyła się tylko częściowym sukcesem, wobec czego w roku następnym książę wielkopolski zorganizował szeroką koalicję książąt mającą na celu wymuszenie na Kazimierzu ustępstw. W skład utworzonego antykujawskiego przemierza weszli dodatkowo książę krakowski Bolesław V Wstydliwy, książę mazowiecki Siemowit, oraz książę Roman, syn Daniela halickiego. Wspólna wyprawa koalicjantów zakończyła się pełnym zwycięstwem, wobec czego 29 listopada 1259r. Kazimierz został zmuszony prosić o pokój, obiecując oddanie Bolesławowi Pobożnemu spornej kasztelanii.

Realizacja zawartej umowy napotkała jednak spore trudności, wobec czego w 1261r. doszło do ponownej wyprawy sprzymierzonych przeciwko księciu kujawskiemu. Korzystając z tego zamieszania, upomniał się o swoją własną dzielnicę najstarszy syn Kazimierza, Leszek Czarny, zagrożony groźbą wydziedziczenia na skutek knowań macochy księcia, Eufrozyny opolskiej. Tak więc ostatecznie Kazimierz w 1261r. musiał nie tylko zrezygnować z utraconej w toku wyniszczającej księstwo wojny w latach 1258r.-1261r. kasztelanii lądzkiej, ale został zmuszony wydzielić również synowi księstwo sieradzkie.

Kazimierz I kujawski zmarł 14 grudnia 1267r. w Inowrocławiu i pochowany został w katedrze włocławskiej zniszczonej przez rycerzy krzyżackich w 1329r.

Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną była nieznana bliżej Jadwiga, według przypuszczeń niektórych historyków córka księcia wielkopolskiego Władysława Odonica. Małżeństwo pozostało bezdzietne. Drugą żoną księcia była córka księcia śląskiego Henryka II Pobożnego, Konstancja. Kazimierz w posagu Konstancji otrzymał kasztelanię lądzką, która następnie stała się przyczyną długotrwałego konfliktu z księciem wielkopolskim. Z Konstancją doczekał się dwóch synów - Leszka Czarnego i Siemomysła. Wreszcie trzecie małżeństwo Kazimierz zawarł z księżniczką opolską Eufrozyną. W posagu żony otrzymał wówczas część Wielkopolski, tzw. ziemię rudzką. Z powodu jednak szybkiej akcji księcia Przemysła I posiadłości tej nie zdołał objąć. Z Eufrozyną miał Kazimierz trzech synów: Władysława Łokietka, Kazimierza II i Siemowita, oraz córkę Eufemię, żonę władcy halickiego Jerzego I.