Mieszko II Lambert ojciec Kazimierza I Odnowiciela	Rycheza Lotaryńska matka Kazimierza I Odnowiciela	Gertruda Mieszkówna siostra Kazimierza I Odnowiciela	Bolesław Zapomniany brat Kazimierza I Odnowiciela	Rycheza Adelajda siostra Kazimierza I Odnowiciela	Agata Mieszkówna siostra Kazimierza I Odnowiciela
Dobroniega Maria żona Kazimierza I Odnowiciela	Bolesław II Śmiały syn Kazimierza I Odnowiciela	Świętosława Swatawa córka Kazimierza I Odnowiciela	Władysław I Herman syn Kazimierza I Odnowiciela	Mieszko Kazimierzowic syn Kazimierza I Odnowiciela

Dopiero w 1039r., a być może 1040r. Kazimierz powrócił do kraju, przystępując do odbudowy zniszczonej organizacji państwowej i kościelnej. W polityce zagranicznej oparł się na sojuszu z Rusią. W 1047r. ostatecznie pokonał Miecława, przy pomocy wojskowej swojego szwagra Jarosława Mądrego i przywrócił polskie panowanie na Mazowszu. Przeniósł z Gniezna do Krakowa główny ośrodek władzy państwowej i odnowił tamtejsze biskupstwo. Ufundował opactwo benedyktynów w Tyńcu (1044r.). Zbrojnie wyzwolił też zagarnięty przez Czechów Śląsk (1050r.), jednak na zjeździe w Kwedlinburgu w 1054r. zgodził się płacić za niego Czechom coroczny trybut.

W 1026r. został oddany do któregoś z klasztorów, prawdopodobnie jedynie w celu zdobycia wykształcenia. Domniemane istnienie Bolesława Zapomnianego i połączona z tym hipoteza, że Kazimierz złożył profesję zakonną i został oblatem, a w 1034r. dostał od papieża dyspensę i wystąpił z zakonu nie cieszy się obecnie uznaniem wśród historyków. Po śmierci Mieszka ster rządów zapewne chciała przejąć Rycheza, być może wcześniej skłócona z mężem. Kazimierz ulegał woli ambitnej matki. Ona sama najprawdopodobniej wywiozła z kraju koronę królewską Mieszka II (w okresie rządów Bezpryma), co obecnie odczytuje się jako przejaw dbałości o prawa syna do tronu. Kazimierz nie zdołał się jednak koronować ze względu na trudności wewnętrzne (możni nie życzyli sobie koronacji) i zewnętrzne (sprzeciw Cesarstwa).

Wielkopolska uległa buntowi ludowemu skierowanemu przeciwko możnowładcom oraz Kościołowi i nastąpił masowy powrót do wierzeń przedchrześcijańskich. Na Mazowszu powstało oddzielne państwo Miecława (Masława). Na Pomorzu władzę przejęła miejscowa dynastia. W 1038r., wykorzystując sytuację wewnętrzną Polski i panujące bezkrólewie, książę czeski Brzetysław I najechał zbrojnie Polskę, rabując ogromne bogactwa. Złupił on Wielkopolskę, niszcząc siedziby biskupie w Poznaniu i Kruszwicy. Ze zdewastowanej stolicy kraju, Gniezna, wywiózł do Pragi relikwie św. Wojciecha, Radzyma Gaudentego i pięciu eremitów, krzyż złoty ofiarowany przez Mieszka I, który ważył trzy razy tyle co on sam, złote tablice wysadzane klejnotami i wiele innych kosztowności. Jak pisał Gall Anonim: „I tak długo wspomniane miasta pozostawały w opuszczeniu, że w kościele św. Wojciecha Męczennika i św Piotra Apostoła dzikie zwierzęta znalazły legowiska.” Ponadto żołnierze czescy zburzyli budowle sakralne w Poznaniu, które zostały wzniesione przez Mieszka I na uroczystość chrztu Polski, a także splądrowali grobowiec tego władcy, czego dowodem była m.in. czeska moneta odnaleziona w ruinach. Brzetysław zrujnował również zamek oraz kościół kamienny na wyspie Jeziora Lednickiego w Wielkopolsce. Z Giecza, którego ludność poddała się bez walki, przesiedlił licznych rzemieślników do Czech, do miejscowości zwanej odtąd Hedčany (od czeskiej nazwy Giecza – Hedeč). W drodze powrotnej Brzetysław zabrał Polsce Śląsk oraz Małopolskę.

Kazimierz, przebywający dotychczas na Węgrzech na dworze króla Stefana I (który jednak był w kłopotliwej sytuacji, bo wspierał Brzetysława I czeskiego), po jego śmierci w sierpniu 1038r. udał się do Niemiec, gdzie korzystne koligacje miała jego matka Rycheza. Po złożeniu hołdu lennego w 1039r. cesarzowi Henrykowi III Salickiemu, i otrzymaniu od niego pomocy militarnej (500 ciężkozbrojnych rycerzy niemieckich) i finansowego wsparcia Kazimierz wrócił do kraju. Cesarz obawiał się bowiem zbytniego wzmocnienia Brzetysława czeskiego. Pomoc okazał również książę ruski Jarosław Mądry, którego siostrę, Marię Dobroniegę, pojął Kazimierz za żonę. Odnowiciel powrócił do Wielkopolski, a w 1040 roku dokonał wyprawy na Śląsk. Na mocy układu w Ratyzbonie z 1041r., Brzetysław zrzekł się wszystkich ziem polskich (w tym Małopolski), poza częścią Śląska. Niezniszczony Kraków stał się główną siedzibą polskiego księcia. W 1046 roku Kazimierz ponownie spróbował odzyskać Śląsk, co doprowadziło do spotkania z Brzetysławem I u króla niemieckiego w Merseburgu, a potem w Miśni, gdzie zawarto układ pokojowy.

W 1047 roku, przy wsparciu zbrojnym Jarosława, Kazimierz zaatakował Mazowsze i pokonał Miecława. Przyłączył wówczas Mazowsze oraz zapewne Pomorze Gdańskie, jako że w bitwie zostali pokonani sojusznicy Miecława – książęta pomorscy. W 1050 roku Kazimierz Odnowiciel ponownie wyprawił się na Śląsk i ostatecznie go zajął. Spowodowało to skargę Brzetysława I czeskiego do cesarza Henryka, co doprowadziło do zjazdu w Goslarze w listopadzie tego samego roku, na którym Kazimierz zapobiegł groźbie interwencji niemieckiej. Spór o ziemie te rozstrzygnięto ostatecznie na zjeździe w Kwedlinburgu. Śląsk pozostał przy Polsce, a Kazimierz Odnowiciel zobowiązał się płacić Czechom coroczny trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota.

W 1046r. odnowił biskupstwo krakowskie. Nowym biskupem został mnich iroszkocki Aron. W 1051r. odnowione zostało biskupstwo wrocławskie z siedzibą w Ryczynie, które prawdopodobnie podporządkowano zwierzchnictwu metropolity magdeburskiego. Nowym biskupem wrocławskim został Hieronim. W 1051 roku wsparł cesarza Henryka w wyprawie przeciwko Andrzejowi I węgierskiemu, podczas której oddziały polskie wzięły udział w bitwie o most nad Rabanicą (Repczą).

Kazimierzowi nie udało się jednak odnowić arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Przypisuje się mu fundację klasztoru benedyktynów w Tyńcu, ok. 1044 roku oraz fundację klasztoru opactwa benedyktynów w Mogilnie ok. 1045 roku. Zamiast utrzymywać stałą drużynę wojów zapoczątkował on zwyczaj nadawania ziemi rycerzom w zamian za służbę wojskową. Starania o odbudowę kraju po kryzysie sprawiły, że Kazimierz został obdarzony przydomkiem Odnowiciela.

Kazimierz Odnowiciel zmarł 19 marca 1058r. w Poznaniu i został pochowany w tamtejszej katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Podczas swojego długiego, trwającego osiemnaście lat panowania, doprowadził do przywrócenia państwowości polskiej i odzyskał dla Piastów państwo w takich granicach, w jakich otrzymał je od Mieszka II.

W XIX w. powstała hipoteza, że Kazimierz Odnowiciel miał brata Bolesława, który objął rządy po wygnaniu Kazimierza Odnowiciela, a powrót Kazimierza do kraju w 1039r. umożliwiła jego śmierć. Według Oswalda Balzera miał on być starszym synem Mieszka II i Rychezy, urodzonym w 1014r. lub 1015r., natomiast według Tadeusza Wasilewskiego synem Mieszka i nałożnicy urodzonym w 1033r. Hipoteza ta we współczesnej historiografii jest jednak odrzucana.

Kazimierz Odnowiciel prawdopodobnie w 1041 roku poślubił Dobroniegę (ur. w okr. 1010r.–1016r., zm. 13 grudnia 1087r.) – córkę Włodzimierza I Wielkiego. Z tego małżeństwa pochodzili:

- Bolesław II Śmiały (ur. ok. 1042r., zm. 2 lub 3 kwietnia 1081r. lub 1082r.) – książę Polski (1058r.-1076r.), król Polski (1076r.-1079r.)
- Władysław I Herman (ur. ok. 1043r., zm. 4 czerwca 1102r.) – książę Polski (1079r.-1102r.)
- Mieszko (ur. 16 kwietnia 1045r., zm. 28 stycznia 1065r.) – hipotetyczny książę Kujaw od 1058r.
- Świętosława Swatawa (ur. zap. 1046r.–1048r., zm. 1 września 1126r.) – żona Wratysława II, z dynastii Przemyślidów, księcia ołomunieckiego (1055r.-1056r., 1058r.-1061r.), księcia Czech (1061r.-1085r.) oraz króla Czech (1085r.-1092r.)
- Otto (ur. zap. 1047r. lub 1048r., zm. zap. 1048r.) – otrzymał imię po Ottonie, księciu Szwabii; późne źródła myliły go z Ottonem I Pięknym, księciem morawskim; teorię tą obalił ostatecznie Oswald Balzer

Kazimierz miał czterech synów, jego następcą został Bolesław II Śmiały (Szczodry), a po jego wygnaniu władzę objął drugi syn Odnowiciela – Władysław I Herman.