Gertruda Mieszkówna
(ur. ok. 1025r.,
zm. 4
stycznia 1108r.)
– córka króla
Polski Mieszka
II Lamberta i Rychezy;
od 1043r. lub 1044r. żona Izjasława
I, wielkiego
księcia kijowskiego (od
1054r.). Jako autorka łacińskich modlitw prozą
poetycką,
zapisanych w Kodeksie
Gertrudy jest
najdawniejszym pisarzem polskim znanym z imienia.
Była córką Mieszka II
Lamberta, króla Polski, i Rychezy. Miejsce i dokładna data
jej narodzin nie są znane. Prawdopodobnie urodziła się około
1025r. Jako pierwszy tę hipotezę wysunął Stanisław
Kętrzyński.
Mieszko II Lambert
ojciec Gertrudy
Mieszkówny |
Rycheza Lotaryńska
matka Gertrudy
Mieszkówny |
Kazimierz I
Odnowiciel
brat Gertrudy
Mieszkówny |
Bolesław
Zapomniany
brat Gertrudy
Mieszkówny |
Rycheza
Adelajda
siostra
Gertrudy
Mieszkówny |
Agata Mieszkówna
siostra
Gertrudy
Mieszkówny |
O jej dzieciństwie i młodości brak bliższych informacji.
Prawdopodobnie do 1036r. przebywała w Polsce, później z
matką wyjechała do Niemiec, skąd wróciła po utrwaleniu się
rządów Kazimierza I Odnowiciela.
Odebrała staranne wykształcenie. Początkowo kształciła się w
Polsce, później przypuszczalnie w jednym z opactw
prowincji kolońskiej.
Gertruda została wydana za mąż za Izjasława
I,
jednego z synów Jarosława
Mądrego.
Ruskie źródła podają, że miało to miejsce w 1043r., jednak
na Rusi Kijowskiej w XI w. rok liczono od 1 marca, dlatego
data ślubu zamyka się w przedziale między 1 marca 1043r. a
29 lutego 1044r. Małżeństwo to miało umocnić sojusz
polsko-ruski. Kazimierz
I Odnowiciel,
brat Gertrudy, był żonaty z Marią Dobroniegą, siostrą
Jarosława Mądrego i ciotką Izjasława.
W wyniku porażki Izjasława
z Połowcami – 15 września 1068r. została wraz z mężem
wygnana z Kijowa i osiadła w Polsce. Wtedy też powstał
wspaniale iluminowany Kodeks Gertrudy (1068r.–1087r.) oraz
najstarszy z pisanych tekstów astrologicznych z terenu
Polski, Speculum astrologicum, pochodzący prawdopodobnie z
1068r.
Bolesław II Szczodry, bratanek Gertrudy, pomógł Izjasławowi
opanować Kijów (2 maja 1069r.). Połock otrzymał wówczas jego
syn Świętopełk Michał. Jednak 22 marca 1073r. para książęca
z dziećmi znowu musiała uchodzić do Polski. Tym razem
Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie opozycji ruskiej,
zabrał im część klejnotów i zmusił książąt do wyjazdu
do Niemiec. Sam jednak zmuszony został przez papieża do
pogodzenia się z parą książęcą, co miało być warunkiem
przyznania mu korony królewskiej. 25 grudnia 1076r. Gertruda
z mężem wzięła udział w koronacji Śmiałego w Gnieźnie.
15 lipca 1077r. król Polski po raz kolejny osadził Izjasława
w Kijowie.
Po śmierci męża w 1078r., Gertruda przebywała na dworze
najmłodszego syna Jaropełka,
księcia turowskiego i włodzimierskiego. W 1084r. stała się
zakładniczką Włodzimierza Monomacha, który zdobył Łuck, w
którym schroniła się opuszczona przez syna.
Zmarła 4 stycznia 1108r. Nie jest znane miejsce jej
pochowania.
Gertruda i Izjasław
I (ur. ok. 1024/1025r., zm. 3 października 1078r.) doczekali
się trzech synów. Byli to:
- Mścisław (ur. ?, zm. 1069r.), książę nowogrodzki i połocki
- Jaropełk Piotr (ur. przed 1050r., zm. 22 października
1087r.), książę wyżgorodzki, włodzimiersko-wołyński i
turowski
- Światopełk II Michał (8 listopada 1050r., zm. 16 kwietnia
1113r.), książę nowogrodzki, turowski, wielki książę
kijowski
Gertruda określiła Jaropełka mianem unicus, co
znaczy umiłowany. Inne znaczenie tego słowa to jedyny,
stąd niektórzy badacze sądzili, że był to jej jedyny syn,
zaś pozostali pochodzili z bliżej nieznanego innego związku
Izasława. Obecnie pochodzenie trzech synów Izasława od
Gertrudy nie ulega wątpliwości.
|