Jakub Ludwik Sobieski
Jakub Ludwik Sobieski,
również Ludwik
Henryk Jakub Sobieski (ur. 2
listopada 1667r. w Paryżu,
zm. 19
grudnia 1737r. w Żółkwi)
– królewicz
polski, książę oławski w
latach 1691r.–1737r., starosta pucki,
pretendent do tronu polskiego.
Jan III
Sobieski
ojciec
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Maria Kazimiera
de La Grange
d'Arquien
matka
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Teresa Kunegunda
Sobieska
siostra
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Adelajda Teofila
Ludwika
Sobieska
siostra
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Aleksander
Benedykt
Sobieski
brat
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Konstanty Władysław
Sobieski
brat
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Maria Teresa
Sobieska
siostra
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Jan
Sobieski
brat
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Jadwiga Elżbieta
Amalia Sobieska
żona
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Maria Kazimiera
Sobieska
córka
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Maria Karolina
Sobieska
córka
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Maria Klementyna
Sobieska
córka
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
Jan
Sobieski
syn
Jakuba Ludwika
Sobieskiego |
|
|
|
|
|
Urodził się w Paryżu 2
listopada 1667 roku. Informacja o dacie jego narodzin
pochodzi z listu Jana Sobieskiego, wówczas hetmana polnego
koronnego, do Marii Kazimiery d’Arquien, w którym o Jakubie
pisze: Gdybym sobie pomyślił, moja panno, że go nam P.Bóg
dał w Zaduszny Dzień(...). Jakub Ludwik Sobieski był
najstarszym synem Jana Sobieskiego i Marii Kazimiery.
Urodził się w czasie gdy jego matka przebywała we Francji na
dworze skoligaconych z nią Burbonów, gdzie udała się będąc w
ciąży, by uzyskać opiekę francuskich lekarzy, gdyż po
śmierci jej protektorki Ludwiki Marii, nie mogła już liczyć
na pomoc polskiego dworu. W czasie swego pobytu nad Loarą,
Maria Kazimiera starała się również zbudować podwaliny
stronnictwa profrancuskiego w Rzeczypospolitej,
współpracując ze swym mężem przebywającym w Polsce.
Sobieski w listach do żony nalegał na nadanie chłopcu
imienia swojego ojca – Jakuba, motywując to między innymi
polskim zwyczajem. Najprawdopodobniej nie spotkało się to z
większą aprobatą ze strony matki. Na cześć rodziców
chrzestnych, króla Francji Ludwika XIV oraz wygnanej
królowej angielskiej Henryki Marii i dziadka ze strony matki
markiza Henryka d’Arquien otrzymał imiona Ludwik i Henryk.
Chrzest odbył się 18 maja 1668 roku w Paryżu. Sporną kwestię
imion syna rozwiązał jego ojciec w liście skierowanym do
Marii Kazimiery, w którym pisał: Ludwiczka pozdrowić,
który tam będzie Louis Henri, a tu Jakub. Królewicz w
dorosłym życiu używał będzie imion Jakub Ludwik lub Jaques
Louis. 20 września tego samego roku Jakub wraz z matką
przybył do Gdańska, gdzie po raz pierwszy spotkał się z
ojcem. Rodzice Sobieskiego czule przezwali syna Fanfanikiem (przezwisko
pochodzi najprawdopodobniej od francuskiego fanfan – dziecinka),
czasem nazywany był Kubeczkiem.
Młody Jakub miał mieć pomniejsze problemy zdrowotne. Sporą
część korespondencji rodzice poświęcali jego zdrowiu.
Pięcioletni chłopiec miał krzywo stawiać stopy, co udało się
potem skorygować. Prawdopodobnie Jakub miał też wadę
kręgosłupa. Nie mogła być ona jednak poważna, gdyż w
późniejszym okresie życia Jakub miał bardzo dobrze tańczyć
oraz sprawnie jeździć konno. Wiadomym jest, iż matka
zamawiała dla syna kamizelki korekcyjne. Maria Kazimiera w
swojej korespondencji wielokrotnie użalała się nad losem
Jakuba twierdząc, iż ten ciągle choruje.
W 1671 roku jego opiekunem i wychowawcą został ksiądz
Kostrzycki. Po elekcji ojca na tron, pomimo protestów części
posłów niechcących przyznawać rodzinie Sobieskich praw
monarszych, edukacja królewicza stała się kwestią państwową
i miała być należycie przygotowana i pilnie kontrolowana.
Warto podkreślić, iż stosunkowo silna opozycja wobec króla i
jego rodziny powstała w okresie szczytowej popularności
króla, zaraz po jego wiktorii jako hetmana w bitwie pod
Chocimiem. Niechęć szlachty do Jakuba oraz Sobieskich będzie
kluczowym czynnikiem determinującym jego późniejszą karierę.
Po wyborze w 1674 roku Jana Sobieskiego na króla polskiego
młody królewicz został wciągnięty w plany dynastyczne swoich
rodziców. Matka bezskutecznie starała się wyswatać go z
córką cesarza Leopolda I i zdobyć dla niego tron w którymś z
państw Cesarstwa lub lenn cesarskich. Mimo zabiegów
rodzicielki na dworze wiedeńskim Jakub Ludwik nie otrzymał w
1675 roku praw do księstwa brzesko-legnickiego po
wymarciu Piastów.
Jan III Sobieski w tym czasie przygotowywał próbę
zapewnienia swojemu pierworodnemu synowi władzy w Prusach
Książęcych. Zawarł w tym celu układ z Francją w Jaworowie wymierzony
przeciwko Habsburgom i Hohenzollernom. Niepowodzenie tego
planu skłoniło króla do lansowania osoby królewicza poprzez
jego udział w kampaniach wojennych przeciwko imperium
osmańskiemu. Chciał w ten sposób przyzwyczajać opinię do
zwiększonej roli królewicza i promować go jako drugą osobę w
państwie po sobie.
W 1683 roku Jakub Ludwik Sobieski towarzyszył ojcu
w odsieczy wiedeńskiej i w bitwie pod Parkanami. W
późniejszych latach reprezentował ojca na radach senatu i
przyjmował w jego imieniu zagranicznych posłów.
W sierpniu–listopadzie 1684r. uczestniczył w mołdawskiej
wyprawie ojca (wtedy zdobyli m.in. Jazłowiec). W 1684r.
podjęta została próba osadzenia Jakuba Sobieskiego na tronie
jednego z lenn Turcji. Pierwotnie celem był Siedmiogród,
później od 1686 roku starano się zapewnić mu władzę
w Mołdawii. W 1687 roku królewicz w imieniu ojca poprowadził
w tym celu wyprawę wojenną na Kamieniec Podolski.
W 1687 roku Jakub Ludwik Sobieski starał się o rękę
najbogatszej kobiety w Rzeczypospolitej, Ludwiki Karoliny
Radziwiłłówny. Doszło do oficjalnych zaręczyn pary, jednak
na skutek intryg i zabiegów politycznych dworu cesarskiego
zostały one zerwane. Oburzony sytuacją król polski
doprowadził do tego, że w sprawę został wciągnięty Sejm.
Parlament jednak uznał, że małżeństwo Jakuba Sobieskiego nie
należy do kwestii racji stanu. Królewicz nie był bowiem w
chwili narodzin synem monarchy, ale hetmana polnego
koronnego, a więc zawarcie małżeństwa jest w jego przypadku
prywatną sprawą.
W 1691 roku dzięki pomocy dworu wiedeńskiego Jakub Ludwik
Sobieski ożenił się ostatecznie z księżniczką neuburską
Jadwigą Elżbietą Amalią, córką palatyna Renu, Filipa
Wilhelma. W posagu żona wniosła mężowi tytuł książęcy
i księstwo oławskie.
Po ślubie królewicz podjął kolejną nieudaną próbę zdobycia
tronu w Mołdawii. Po klęsce wyprawy powrócił do
Rzeczypospolitej, gdzie starał się stworzyć własne
stronnictwo polityczne oparte na sojuszu z Habsburgami.
Utrzymywał w tym czasie ożywione kontakty z dworem
wiedeńskim i występował w roli nieoficjalnego cesarskiego
ambasadora. Jego zachowanie poróżniło go w latach
1693r.–1695r. z ojcem.
Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 roku odziedziczył po
nim Złoczów, Żółkiew i Olesko w województwie ruskim. Wdał
się wtedy w gorszący opinię publiczną proces spadkowy o
majątek z matką. W 1697 roku wystawił swoją kandydaturę do
tronu polskiego. Podczas elekcji miał za sobą początkowo
poparcie dworów ościennych: szwedzkiego i wiedeńskiego, a w
kraju stronników w szlachcie wielkopolskiej i małopolskiej
oraz jednego hierarchy duchownego w osobie biskupa
kujawskiego, Stanisława Dąmbskiego.
Po przegranej w głosowaniu i podwójnej elekcji zdecydował
się wspierać obóz prymasa Michała Radziejowskiego i
elekta Franciszka Ludwika Burbon-Conti. Po koronacji Augusta
II rozpoczął pertraktacje pojednawcze z nowym królem
polskim. Podczas rozmów został posądzony o próbę
zorganizowania rokoszu. Utracił przez to ekonomię szawelską i starostwo
puckie. Obrażony nie złożył hołdu monarsze i wyjechał
na Śląsk do Oławy.
Podczas wojny północnej zgłosił swoje pretensje do tronu
polskiego. W 1703 roku przystąpił do konfederacji
wielkopolskiej. W 1704 roku opowiedział się za detronizacją
Augusta II Mocnego. Został oficjalnie uznany przez królów
Prus i Szwecji za kandydata do korony polskiej. Przyjazd do
Rzeczypospolitej pokrzyżowały mu jednak wojska saskie.
Książę oławski został pojmany pod Wrocławiem i uwięziony
w Saksonii. W latach 1704r.–1706r. przebywał jako więzień
stanu w zamkach Plleissenburg i Königstein. W tym czasie
konfederaci zdecydowali się na elekcji powierzyć tron pro
tempore Stanisławowi Leszczyńskiemu.
Jakub Ludwik Sobieski został zwolniony z niewoli na
mocy traktatu z Altranstädt. Podpisał wówczas deklarację
rezygnacji z dalszego ubiegania się o koronę polską. W
latach następnych pojawiały się przed nim jeszcze
kilkakrotnie nadzieje na zdobycie tronu. Organizowały się
bowiem wysuwające jego kandydaturę konfederacje szlacheckie.
Były one jednak blokowane lub rozwiązywane w zalążku przez
działania polityczne mocarstw europejskich.
W 1717 roku podczas obrad Sejmu Niemego Jakub Ludwik
Sobieski uzyskał korzystny wyrok, który umożliwił mu powrót
do Rzeczypospolitej Obojga Narodów i odzyskanie utraconych
dóbr rodowych skonfiskowanych przez króla. Przyjechał do
Korony ze Śląska, pogodził się z Augustem II i zamieszkał w
rodowym zamku w Żółkwi. W 1719 roku popadł w niełaskę
cesarza Karola VI Habsburga. Za zgodę na ślub córki Marii
Klementyny Sobieskiej z Jakubem Franciszkiem
Stuartem utracił księstwo oławskie. Dobra śląskie odzyskał
jednak w 1722 roku. Przebywał w nich później z przerwami w
latach 1722r.–1734r. Ostatnie lata życia spędził na
załatwianiu spraw majątkowych, na podróżach między swoimi
rezydencjami na Ukrainie i Śląsku oraz poświęcając się
działalności fundatorskiej.
Zmarł w Żółkwi na skutek wylewu. Spadkobierczynią jego
majątku, w którego skład wchodziło 11 miast i 140 wsi,
została jedyna pozostająca przy życiu w chwili jego śmierci
córka, Maria Karolina de Bouillon.
Jakub Ludwik Sobieski pochowany został w dawnej kolegiacie
św. Wawrzyńca w Żółkwi – kościele farnym w mieście.
25 marca 1691 roku Jakub Ludwik Sobieski
poślubił księżniczkę neuburską, Jadwigę Elżbietę Amalię z
którą miał sześcioro dzieci:
- Maria Leopoldyna (ur. i zm. 1693r.)
- Jan (1699r. – 1700r.)
- Maria Magdalena (ur. i zm. 1704r.)
- Maria Kazimiera (20 stycznia 1695r. – 18 maja 1723r.)
- Maria Karolina (26 listopada 1697r. – 8 maja 1740r.)
- Maria Klementyna (17 lipca 1701r. – 17 stycznia 1735r.)
O jego córkach mówiono „królewnisie”.
|