Władysław II
Jagiełło
Władysław II Jagiełło (ur. ok.
1362 lub ok. 1352, zm. 1 czerwca 1434 w Gródku) – wielki
książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1401, iure
uxoris król Polski, najwyższy książę litewski 1401–1434.
Syn wielkiego księcia Olgierda i jego drugiej żony Julianny,
córki księcia twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina. Ojciec
króla Kazimierza IV i Władysława III. Założyciel
dynastii Jagiellonów.
Olgierd Giedyminowicz
ojciec
Władysława II
Jagiełły |
Julianna Twerska
matka
Władysława II
Jagiełły |
Aleksandra
Olgierdówna
siostra Władysława II
Jagiełły |
Jadwiga
Andegaweńska
żona Władysława II
Jagiełły |
Anna Cylejska
żona Władysława II
Jagiełły |
Jadwiga Jagiellonka
córka Władysława II
Jagiełły |
Elżbieta Granowska
żona Władysława II
Jagiełły |
Zofia Holszańska
żona Władysława II
Jagiełły |
Władysław III
Warneńczyk
syn Władysława II
Jagiełły |
Kazimierz IV Andrzej
Jagiellończyk
syn Władysława II
Jagiełły |
|
|
Był najdłużej panującym polskim monarchą. Objął tron
wielkoksiążęcy w Wilnie po śmierci ojca w 1377. Początkowo
wspierany przez swego stryja Kiejstuta, później popadł z nim
w konflikt i pozbawił wszelkiej władzy. W 1385 zawarł
z Koroną Królestwa Polskiego unię w Krewie, zobowiązując się
do przyjęcia chrztu i chrystianizacji Litwy oraz poślubienia
królowej polskiej Jadwigi w zamian za tron polski, który
objął rok później. W 1401 oddał władzę na Litwie swojemu
stryjecznemu bratu, księciu Witoldowi, zachowując tytuł najwyższego
księcia Litwy (supremus dux Lituaniae).
Prowadził wielką wojnę z zakonem krzyżackim (1409–1411) i
dowodził zwycięskimi wojskami polsko-litewskimi w bitwie pod
Grunwaldem. Pokojami toruńskim i melneńskim uregulował
stosunki Polski i Litwy z Krzyżakami. Nie przyjął
zaproponowanego mu przez husytów tronu czeskiego. Za cenę
licznych przywilejów szlacheckich wywalczył sukcesję tronu
polskiego dla syna Władysława.
Kwestia daty urodzenia Jagiełły pozostaje sporna. Jeszcze do
1990 roku uznawano, że urodził się on około roku 1352 i taka
data funkcjonowała w obiegu naukowym. Wówczas byłby on
drugim dzieckiem ze związku księcia litewskiego Olgierda i
księżniczki twerskiej Julianny. Po 1990 po próbie rewizji
wieku Jagiełły zaistniała data około roku 1362 (zakres lat
1362–1363 lub 1358–1363), a tym samym opowiedziano się za
tym, że Jagiełło był szóstym (w kolejności) lub
ósmym dzieckiem pary wielkoksiążęcej. Za pierwotnie ustaloną
datą urodzin (około 1352) Jagiełły nadal opowiadają się
niektórzy badacze. Z dwunastu synów to właśnie Jagielle
Olgierd chciał zapewnić następstwo po sobie.
Dziedziczone przez Jagiełłę państwo litewskie było
zaludnione przez około 2 miliony mieszkańców i obejmowało
obszar około 900 tys. km², z czego zaledwie 10% stanowiła
Litwa właściwa, pozostałą zaś część – ziemie ruskie.
Społeczeństwo litewskie było rozwarstwione na cztery stany:
bojarstwo, mieszczaństwo, niezależne feudalnie od bojarstwa
włościaństwo oraz czeladź niewolną, składającą się z jeńców
wojennych. Mieszczaństwo nie stanowiło na Litwie wielkiej
siły, jako że istniało tam niewiele rozwiniętych ośrodków
miejskich.
Państwo litewskie w chwili objęcia władzy przez Jagiełłę
było administracyjnie zorganizowane na wzór ruskich księstw,
z podziałem na okręgi grodowe zarządzane przez
namiestników. Patrymonialną władzę dziedziczną sprawowali
wielcy książęta z rodu Giedyminowiczów; w chwili narodzin
Jagiełły dwuwładzę sprawowali Olgierd i Kiejstut. Wśród
Litwinów dominowały wierzenia pierwotne, powiązane z kultem
sił przyrody. Państwo litewskie prowadziło nieustanne wojny
z księstwami ruskimi, Polską oraz zakonem krzyżackim.
Po śmierci Olgierda w maju 1377 roku Jagiełło został
mianowany wielkim księciem litewskim. Znalazł się pod opieką
Kiejstuta, który uznał jego zwierzchnictwo i wspomagał w
sprawowaniu i utrzymywaniu władzy. Korzystając bowiem z
zamieszania powstałego po śmierci Olgierda, w 1377 roku na
Litwę (Bełz, Chełm, Horodło) najechała wyprawa
polsko-węgierska pod przywództwem Ludwika
Andegaweńskiego w
odwecie za mający miejsce rok wcześniej najazd Kiejstuta i
Lubarta. Litwę nękać zaczęło również państwo krzyżackie.
Zimą 1377/1378 roku przeciwko Jagielle wystąpił jego starszy
przyrodni brat Andrzej
Garbaty,
który zbiegł do Moskwy i ściągnął najazd na Litwę wielkiego
księcia moskiewskiego Dymitra
Dońskiego.
Za to Jagiełło usunął Andrzeja z tronu połockiego.
W celu załagodzenia sytuacji Jagiełło zawarł rozejm najpierw
z Węgrami, a później z Zakonem w 1379 roku.
Jagiełło stopniowo odsuwał się
od swego stryja, korzystając z doradztwa brata Skirgiełły i
dążąc do prowadzenia niezależnej polityki. W maju 1380 roku
zawarł z Zakonem tajny traktat w Dawidyszkach wymierzony w
Kiejstuta, na mocy którego zobowiązał się nie wspierać
Kiejstuta w przypadku najazdów krzyżackich na zarządzane
przez tegoż posiadłości trockie. Dla przeciwwagi wobec coraz
groźniejszej Moskwy zawarł również sojusz z chanem Złotej
Ordy Mamajem. Wspólna wyprawa przeciwko Dymitrowi Dońskiemu
zakończyła się jednak klęską Tatarów w bitwie na Kulikowym
Polu (wojska Jagiełły nie wzięły udziału w bitwie). Na
domiar złego Kiejstut, zaniepokojony zakulisowymi rozmowami
Jagiełły z Zakonem, w październiku 1381 roku zajął Wilno,
obalił władzę Jagiełły i wziął go wraz z jego matką i braćmi
do niewoli. Za cenę uzyskania wolności Jagiełło miał zrzec
się praw do litewskiego tronu na rzecz Kiejstuta i jego
syna Witolda.
Gdy na początku 1382 roku Kiejstut wyruszył na wyprawę
przeciwko Zakonowi i najechał Prusy, Jagiełło namówił
mieszczan Wilna do buntu i zajęcia miasta. Prowadzili oni
bowiem interesy z Rygą, które mogły układać się tylko w
trakcie pokoju z Zakonem. Jagiełło odzyskał władzę i
kontrolę nad sytuacją w państwie. W lipcu zawarł pokój z
Krzyżakami, a w sierpniu pod pozorem ugody pojmał Kiejstuta
oraz Witolda. Stryj został uwięziony w wieży zamku w Krewie,
gdzie wkrótce potem zmarł. Witoldowi udało się jednak zbiec
z niewoli, po czym wyruszył on na ziemie Zakonu i poprosił
marszałka Konrada Wallenroda o interwencję. Mimo groźby
kolejnej wojny domowej sytuacja zaczęła obracać się na
korzyść Jagiełły; zmarł Ludwik Andegaweński, którego
zwierzchnictwo Litwini odrzucili, a Moskwa została
rozgromiona przez sprzymierzonego chana Tochtamysza. 1
listopada 1382 roku wielki książę litewski zawarł rozejm z
Krzyżakami, ofiarowując im większą część spornej Żmudzi,
potrzebnej Zakonowi do połączenia swego terytorium z
Inflantami.
Zakon jednak nadal wywierał presję na pogańską Litwę, toteż
w 1383 roku Jagiełło doprowadził do układu z Dymitrem
Dońskim. Zabezpieczywszy wschodnie połacie kraju, Jagiełło
mógł skoncentrować się na sprawie krzyżackiej. W lipcu
wybuchła wojna z Zakonem, przed którą jeszcze wielki książę
dokonał zwrotu we wrogich dotąd relacjach z Polską,
przyznając przywileje handlowe mieszczanom lubelskim. Wojna
dla Witolda miała niekorzystny przebieg; siły krzyżackie
dążące do intronizacji Kiejstutowego syna na tronie
litewskim zostały rozbite przez Jagiełłę. Witold zdecydował
się więc stanąć po stronie Jagiełły i prowadzić wojnę z
sojuszniczym dotąd Zakonem.
Nadal dostrzegając zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego,
Jagiełło zaczął poszukiwać kolejnego sojusznika w walce z
nim. Znalazł go w Królestwie Polskim, na którego tronie w
październiku 1384 roku zasiadła Jadwiga Andegaweńska, córka
Ludwika. Szlachta polska była zaniepokojona faktem jej
zaręczenia z Wilhelmem Habsburgiem, gdyż nie poszukiwano
sojusznika w prokrzyżackim obozie habsburskim, a
znaczniejsze korzyści dla Korony mogło przynieść małżeństwo
Jadwigi z królem poganinem. Stosunki polsko-litewskie
zaczęły się ocieplać. 14 sierpnia 1385 roku Jagiełło
wystawił akt krewski, w którym zobowiązał się do
zawarcia unii personalnej między Koroną a Litwą, poślubienia
Jadwigi i chrystianizacji Litwy. 2 lutego 1386 roku
w Lublinie na jednym z pierwszych sejmów walnych Jagiełło
został wybrany królem Polski. 15 lutego 1386 roku Jagiełło
uroczyście przyjął chrzest oraz imię Władysław. Wybór
imienia nie był przypadkowy. Św. Władysław był królem
węgierskim w XI wieku, szczególnie czczonym na
andegaweńskich Węgrzech, a także przez kujawskich Piastów i
poprzedników Jagiełły na tronie polskim – Władysława
Łokietka i Kazimierza Wielkiego.
W dawnej literaturze utrzymywano, że ojcem chrzestnym
Jagiełły był Władysław Opolczyk. Tezę taką zaproponował
niemiecki historyk Jacob Caro, opierając się na zbieżności
imion. Jednak analiza archiwaliów dowodzi, że książę opolski
dwa dni po chrzcie przebywał w oddalonych o 90 kilometrów od
Wawelu Woźnikach, gdzie podpisał dwa nadania. Musiałby zatem
opuścić ślub swojego chrześniaka, co wydaje się mało
prawdopodobne. Matką chrzestną została
najprawdopodobniej Jadwiga Pilecka. Planowany na ojca
chrzestnego był wielki mistrz zakonu krzyżackiego Konrad
Zöllner von Rotenstein, który jednak złożoną propozycję
odrzucił. Trzy dni później Jagiełło ożenił się z Jadwigą, a
4 marca został koronowany na króla Polski. Unia personalna
dawała korzyści obu państwom; Polska miała ułatwioną
ekspansję handlową na Wschód, Litwa zaś zyskała ochronę
przed najazdem krzyżackim. W roku 1387 Władysław Jagiełło
ufundował w Wilnie katedrę pw. św. Stanisława i św.
Władysława.
Wyznaczonym nowemu królowi przez szlachtę polską priorytetem
w polityce zagranicznej Polski było odzyskanie Rusi
Halickiej, odebranej Koronie przez Ludwika Andegaweńskiego.
W 1387 roku Jadwiga zajęła owo terytorium, natomiast
Władysław Jagiełło przyjął hołd od hospodara
mołdawskiego Piotra I. W tym samym roku, odparłszy dzięki
Skirgielle najazd Światosława IV smoleńskiego, Władysław
publicznie oznajmił bojarom decyzję o chrystianizacji Litwy;
utworzone zostało biskupstwo w Wilnie, a bojarzy 22 lutego
1387 roku przyjęli chrzest. O wiele większy opór wobec nowej
katolickiej wiary stawiał lud litewski, wobec którego
Jagiełło postępował bezwzględnie; kazał burzyć świątynie
pogańskie i niszczyć wizerunki bóstw. Jednocześnie
posłusznym bojarom wielki książę nadał przywilej przyznający
im pełne prawa i swobody, a ster rządów na Litwie przejął
Skirgiełło.
Po odparciu kolejnych najazdów krzyżackich w latach
1388–1390, Jagiełło przejściowo rozszerzył swe wpływy na
republiki: nowogrodzką oraz pskowską. Jednak ponowny
konflikt z Witoldem, który wybuchł w 1389 roku, spowodował
wybuch kolejnej wojny domowej. Witold bowiem ponownie wsparł
Krzyżaków, dążąc do zdobycia tronu litewskiego. Ostatecznie
4 sierpnia 1392 roku w Ostrowiu zawarta została ugoda, na
mocy której Witold otrzymał dożywotni tytuł namiestnika
państwa litewskiego, przy zachowaniu unii polsko-litewskiej.
W 1390 roku w Pyzdrach złożył mu hołd lenny książę Warcisław
VII.
Nadal przeciwko Koronie i Litwie knuły zaniepokojone
zaistniałą sytuacją środowiska prokrzyżackie. Urażony z
powodu utraty Rusi Halickiej Zygmunt Luksemburczyk, ówczesny
władca Węgier, zaoferował Krzyżakom kupno Nowej Marchii;
jednocześnie książę Władysław Opolczyk zamierzał sprzedać
Zakonowi należącą do niego ziemię dobrzyńską. Jagiełło
zdecydował się podjąć kroki mające na celu polityczną
izolację księcia. Poparł króla niemieckiego Wacława IV w
sporze z Zakonem dotyczącym arcybiskupstwa ryskiego. W maju
1391 roku Władysław Opolczyk zastawił Krzyżakom zamek w
Złotorii co doprowadziło do konfliktu z Jagiełłą. W związku
z tym w 1391 roku Krystyn z Ostrowa zajął ziemię
gniewkowską, a następnie całą ziemię dobrzyńską z Dobrzyniem
i Rypinem, oprócz zamku w Bobrownikach. Wojska królewskie w
październiku zajęły wszystkie ziemie Opolczyka w ziemi
wieluńskiej, sieradzkiej i krakowskiej, z wyjątkiem zamków w
Bolesławcu i Ostrzeszowie. W lipcu 1392 r. Władysław
Opolczyk zastawił Krzyżakom swoje prawa do ziemi
dobrzyńskiej, co w styczniu 1393 roku doprowadziło do
kolejnej wojny Jagiełły z Opolczykiem, który stracił zamek w
Ostrzeszowie oraz poparcie bratanków: Jana Kropidły,
Bolesława IV i Bernarda, którzy podpisali rozejm z Jagiełłą.
Kolejne wyprawy Spytka z Melsztyna i Jana z Tęczyna
spowodowały, że Opolczyk w kwietniu 1394 roku podpisał
rozejm, który zawiesił starcia do lipca 1396, gdy wojska
królewskie podjęły ofensywę i zdobyły Strzelce Opolskie,
Gorzów Śląski, Olesno, Lubliniec, Bolesławiec i posiadłości
Opolczyka na Kujawach. W 1395 roku Jagiełło zawarł traktat
sojuszniczy z książętami pomorskimi Świętoborem
I i Bogusławem VIII. Jadwiga z kolei zgłosiła roszczenia do
tronu węgierskiego po śmierci żony Zygmunta, przez co był on
zmuszony do koncentracji swych sił na granicy z Polską. W
1397 roku Jagiełło podpisał w Starej Wsi Spiskiej na 16 lat
traktat pokojowy z Zygmuntem Luksemburskim, który objął też
Opolczyka. Tymczasem Jadwiga pertraktowała z Zakonem w
sprawie zwrotu zastawionej przez księcia opolskiego ziemi
dobrzyńskiej, jednak zjazd w 1398 roku w Toruniu zakończył
się niepowodzeniem.
Tymczasem Witold konsekwentnie dążył do separacji Litwy
związanej unią z Koroną. W październiku 1398 roku zawarł z
Krzyżakami pokój na wyspie Salin, oddając im we władanie
Żmudź, sam zaś skoncentrował się na ekspansji na wschód.
Został jednak pokonany przez wojska mongolskie w 1399 roku
w bitwie nad rzeką Worsklą. Skomplikowaną sytuację zarówno
Korony, jak i Litwy pogłębiła śmierć Jadwigi 17 lipca 1399
roku.
Pozbawiony oparcia w Jadwidze Jagiełło prowadził odtąd
samodzielną politykę. 26 lipca 1400 roku ufundował odnowiony
uniwersytet w Krakowie, nazwany później na jego
cześć Uniwersytetem Jagiellońskim. Zimą 1400 roku
doprowadził do spotkania z Witoldem, na mocy którego
przyznał mu dożywotnio tytuł wielkiego księcia litewskiego;
postanowienia te umocnił układ zawarty 11 marca 1401 roku w
Radomiu. Po unii wileńsko-radomskiej Jagiełło podpisał w
1404 roku pokój z Zakonem w Raciążku, przyznający Polsce
prawo do wykupienia ziemi dobrzyńskiej.
Pokój w Raciążku stanowił chwilę wytchnienia dla Jagiełły i
Witolda. Wkrótce po nim wybuchły jednak kolejne spory z
Zakonem. Jagiełło domagał się praw do należącego do
Zakonu Drezdenka, z kolei Witold dążył do odzyskania Żmudzi.
Obaj władcy w 1408 roku ustalili, że wywołają powstanie na
Żmudzi i sprowokują Zakon do wypowiedzenia wojny Polsce i
Litwie. Wybuchła zatem rewolta na spornym terenie. Wiosną
1409 roku w odwecie siły Zakonu przejęły statki polskie ze
zbożem dla Litwy. W odpowiedzi Witold wysłał swe wojska do
Żmudzi, by wesprzeć powstańców. Poselstwu krzyżackiemu,
które domagało się wyjaśnień w tej sprawie, Jagiełło
udzielił wymijającej odpowiedzi. Sprowokowany Zakon ogłosił
wypowiedzenie wojny, co stawiało Polskę i Litwę w pozycji
prowadzących wojnę obronną (sprawiedliwą).
Zakon energicznie podszedł do wielkiej wojny. Jeszcze w 1409
roku zajęta została ziemia dobrzyńska. W celu pokonania
Polski i Litwy Krzyżacy pod wodzą Ulricha von
Jungingena zawarli sojusz z Zygmuntem Luksemburskim, na ich
stronę przeszły również państwa pomorskie. Wsparcia mieli
też udzielić krzyżacy z inflanckiej gałęzi zakonu, ale z
powodu ich obaw przed atakiem ze strony Nowogrodu i Pskowa,
posiłki z Inflant nie dotarły. Działania wojenne ze strony
polsko-litewskiej Jagiełło rozpoczął w pierwszej połowie
1410 roku; 30 czerwca przeprawił swoje siły przez Wisłę na
zbudowanym moście pod Czerwińskiem. Siły polsko-litewskie
oraz krzyżackie spotkały się 15 lipca 1410 roku
pod Grunwaldem. W wyniku wielkiej bitwy siły krzyżackie
zostały rozgromione; śmierć poniósł Ulrich von Jungingen.
Zwycięstwo jednak nie zostało wykorzystane. Polskie siły
bezskutecznie oblegały stolicę Zakonu – Malbork, a w końcu
były zmuszone do podpisania z nim pokoju w Toruniu. Malbork
nie został zdobyty głównie z powodu zachowania się Jagiełły,
który opóźniał wymarsz armii pod krzyżacką stolicę. Jagiełło
prawdopodobnie obawiał się, że upadek Malborka będzie
oznaczać likwidację państwa zakonnego, co znacząco
umocniłoby przewagę Polski nad Litwą, i zdecydował o
wykorzystaniu Krzyżaków jako przeciwwagi wobec Polski.
29 sierpnia 1410 roku złożył Władysławowi Jagielle hołd
lenny książę Bogusław VIII.
Na mocy pokoju toruńskiego Litwa odzyskała wprawdzie Żmudź,
ale tylko do końca żywota Jagiełły i Witolda. Ziemia
dobrzyńska powróciła do korony. Nie udało się
odzyskać Pomorza Gdańskiego, kontrolowanego przez Zakon od
1309 roku; w zamian za to Krzyżacy wypłacili wysoką
kontrybucję. Po raz pierwszy jednak Zakon przegrał wojnę z
Polską, a jego siła militarna została złamana
Mimo podpisania pokoju między stroną polsko-litewską a
Krzyżakami nadal trwał spór z Zakonem. Jagiełło próbował
złamać sojusz Zygmunta Luksemburczyka, wtedy już króla
niemieckiego, z zakonem krzyżackim. Efektem tego było
podpisanie 15 marca 1412 roku traktatu w Lubowli. Na jego
mocy, za cenę podania w wątpliwość praw Korony do Rusi
Halickiej i Podola, Jagiełło zyskał zgodę Zygmunta na
uwzględnienie sporu z Krzyżakami w królewskim sądzie
polubownym; pół roku później król niemiecki zastawił Polsce
13 miast spiskich w zamian za pożyczkę udzieloną przez
Jagiełłę. Sąd polubowny, rozpatrujący spór polsko-krzyżacki
do 1414 roku, nie wydał ostatecznie wyroku, co spowodowało
wybuch krótkotrwałej wojny w 1414 roku, przerwanej na prośbę
Zygmunta. W międzyczasie Jagiełło zdecydował się umocnić
unię polsko-litewską. W 1413 roku zawarta została unia w
Horodle. Na jej mocy oba państwa prowadziły wspólną politykę
zagraniczną, bojarstwo zrównano w prawach ze szlachtą
polską, a administrację litewską zorganizowano na wzór
polskiej.
Po niepowodzeniach sądu polubownego Jagiełło poszukiwał
rozstrzygnięcia sporu z zakonem krzyżackim na soborze w
Konstancji, na który wysłał polską delegację z arcybiskupem
gnieźnieńskim Mikołajem Trąbą na czele. Poruszona została
tam sprawa pogańskiej Żmudzi, której chrystanizacja
faktycznie rozpoczęła się dopiero po jej odzyskaniu przez
Litwę. W obronie pogan Paweł Włodkowic napisał traktat O
władzy cesarza i papieża w stosunku do wiernych, w
którym bronił praw innowierców do zakładania własnych państw
i do obrony przez najazdami. Sporu polsko-krzyżackiego na
soborze nie udało się rozstrzygnąć, ale paszkwil
prokrzyżacki Jana Falkenberga skierowany przeciwko Polsce
osłabił pozycję Zakonu na arenie międzynarodowej.
Jagiełło ponownie był zmuszony uciec się do sądu Zygmunta
Luksemburskiego, który w styczniu 1420 roku we Wrocławiu
wydał wyrok niekorzystny dla Polski i zatwierdził
postanowienia pokoju w Toruniu. Król Polski podjął więc
działania zmierzające do przełamania izolacji politycznej
Polski na arenie międzynarodowej. W tym celu delegacja
polska poprosiła papieża Marcina V o rozstrzygnięcie sporu
polsko-krzyżackiego. Rokowania jednak nie pomogły i w 1422
roku znowu wybuchła wojna (tzw. wojna golubska),
przerwana pokojem nad jeziorem Melno. Na jego mocy Polska
otrzymała Nieszawę, Murzynowo i Orłowo, natomiast Litwa
definitywnie zachowała Żmudź. Jagiełło zawarł też w 1422
roku sojusz z margrabią brandenburskim Fryderykiem I
Hohenzollernem. Rozważał również propozycję objęcia tronu
czeskiego ze strony walczących z Zygmuntem husytów, którą
ostatecznie odrzucił. Wysłał jednak Witoldowego
przedstawiciela Zygmunta Korybutowicza do Pragi, gdzie objął
on tymczasową władzę. Król niemiecki był zmuszony do
ustępstw; podczas spotkania w Kieżmarku w 1423 roku
zobowiązał się nie wspierać Zakonu, natomiast Jagiełło miał
przestać udzielać wsparcia husytom. Wespół z objęciem
stanowiska biskupa krakowskiego przez proluksemburskiego Zbigniewa
Oleśnickiego wpłynęło to na zwrot w stosunkach z Zygmuntem
Luksemburskim
Pierwsze trzy żony władcy nie urodziły mu syna, którego
urodziła mu dopiero czwarta żona Zofia Holszańska. Gdy 31
października 1424 roku narodził się pierworodny syn
Jagiełły, Władysław, polityka króla została podporządkowana
staraniom o zapewnienie synowi sukcesji. Władysław Jagiełło
nie miał dziedzicznych praw do tronu Polski i zasiadał na
tronie tylko dzięki prawom sukcesyjnym swojej poprzedniej
żony Jadwigi i możnowładcy nie musieli przekazać praw do
tronu jego synowi. Najpierw Jagiełło uzyskał na to zgodę
miast, a następnie ustąpił przed żądaniami polskiej szlachty
i w zamian za wyrażenie przez nią zgody na sukcesję syna
nadał jej liczne przywileje. W 1430 r. wydał w Jedlni
przywilej, który nadawał szlachcie nietykalność osobistą
(zasada Neminem captivabimus nisi iure victum). Gdy
na zjeździe w Łucku w 1429 roku Zygmunt Luksemburski wysunął
propozycję koronacji Witolda na króla, Jagiełło wsparł te
plany, obawiając się reakcji Litwinów. Przeciwko koronacji
Witolda wystąpiła jednak szlachta polska oraz Oleśnicki.
Witold zmarł 27 października 1430 roku, ostatecznie nie
doczekawszy koronacji.
Na wielkiego księcia litewskiego Jagiełło wyznaczył swego
najmłodszego brata Świdrygiełłę, co jednak wzbudziło
gwałtowną reakcję polskiej szlachty, gdyż łamało to
postanowienia unii w Horodle. Wojska koronne w akcie
samowoli zajęły wówczas Podole. Na dodatek Świdrygiełło
zawarł przymierze z Zakonem, wskutek czego doszło do wyprawy
Jagiełły przeciwko zbuntowanemu bratu w 1431 roku i kolejnej
wojny z Krzyżakami.
Sprawę sukcesji w Polsce i na Litwie rozstrzygnął zjazd w
Sieradzu w 1432 roku. Król wówczas zyskał od panów polskich
– za cenę przywilejów – zgodę na koronację Władysława tuż po
własnej śmierci, a także uznana została władza Świdrygiełły
na Litwie. Mimo to problematyczny wielki książę nie zerwał
sojuszu z Krzyżakami. Wówczas 1 września 1432 roku w zamachu
stanu na Litwie władzę objął Zygmunt Kiejstutowicz. 15
września poselstwo królewskie spisało unię w Grodnie, w
której zabroniło wielkiemu księciu dziedziczenia tronu
litewskiego oraz wymusiło na nim zerwanie sojuszu z Zakonem.
Jagielle nie udało się zapewnić dziedziczenia tronu swemu
synowi, który miał być wybrany w ramach elekcji.
Krótkotrwały sojusz z husytami w latach 1432–1434, który
doprowadził do zawarcia z Zakonem rozejmu w Łęczycy, został
przerwany po bitwie pod Lipanami, w wyniku której Zygmunt
Luksemburski odzyskał władzę w Czechach.
Jak donosi Jan
Długosz,
w drodze na Ruś król zatrzymał się w Medyce,
gdzie przeziębił się, słuchając śpiewu słowików. Władysław
II Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku.
Jego zwłoki zostały przywiezione do Krakowa 11 czerwca,
gdzie złożono je do czasu pogrzebu w kościele
św. Michała.
Ciało pogrzebano na Wawelu tydzień
później; uroczystości pogrzebowe poprowadził arcybiskup
gnieźnieński Wojciech
Jastrzębiec.
Serce królewskie zostało pochowane w kościele franciszkanów
w Gródku
Jagiellońskim.
Po Władysławie II Jagielle królem Polski został jego
10-letni syn Władysław
III Warneńczyk.
Władysław II Jagiełło był czterokrotnie żonaty. Pierwszą
jego żoną została 18 lutego 1386 roku Jadwiga Andegaweńska.
Jego jedyne dziecko w związku z nią, Elżbieta Bonifacja,
zmarło 13 lipca 1399 roku po trzech tygodniach od narodzin;
17 lipca tego samego roku żywota dokonała sama królowa.
Dotychczas podstawą rządów Jagiełły było de iure małżeństwo
z Jadwigą jako królem Polski. W związku z tym, po śmierci
Jadwigi, Jagiełło był niepewny swojej pozycji na tronie.
Jadwiga, przeczuwając swoją śmierć, zaleciła Jagielle, aby
ten ożenił się z Anną z Celje, córką hrabiego
Celje Wilhelma, w Polsce zwaną Anną Cylejską. Anna była
wnuczką Kazimierza Wielkiego, więc jej pokrewieństwo z
Piastami zapewnić miało królowi utrzymanie tronu. Anna
Cylejska była według podań nieurodziwa, stąd Jagiełło
początkowo był do niej negatywnie nastawiony. Do ślubu z
Anną Cylejską doszło 29 stycznia 1402 r. Anna zmarła w 1416
roku, Jagiełło miał z nią córkę Jadwigę. Jan Długosz owo
małżeństwo uznał za udane.
Dwa pierwsze małżeństwa Jagiełły były zawarte z pobudek
politycznych. Po śmierci Anny król poślubił 2 maja 1417 roku
w Sanoku Elżbietę Granowską, córkę Ottona z Pilczy, którą
tym razem sam sobie obrał jako żonę. Małżeństwo to wywołało
skandal, jako że Jagiełło pojął za żonę trzykrotną wdowę.
Zmarła ona w 1420 roku. Wówczas Jagiełło ożenił się po raz
czwarty – z Zofią Holszańską, córką księcia Andrzeja
Holszańskiego. Z małżeństwa z nią narodzili się trzej
synowie: Władysław, Kazimierz (zmarł rok po narodzeniu)
oraz Kazimierz Andrzej.
|