Maria Anna Wirtemberska
Maria Wirtemberska, właśc. Maria Anna z Czartoryskich
księżna von Würtemberg-Montbéliard, inne formy nazwiska: de
Wirtemberg; Wirtembergska; Würtemberska; von Württemberg,
pseud.: La Princesse W*** , (ur. 15 marca 1768r. w
Warszawie, zm. 21 października 1854r. w Paryżu) –
arystokratka polska, powieściopisarka, komediopisarka,
poetka i filantropka.
Stanisław August
Poniatowski
ojciec Marii Anny
Wirtemberskiej |
Izabela Flemming
Czartoryska
matka Marii Anny
Wirtemberskiej |
Cecyli Beydale
siostra Marii Anny
Wirtemberskiej |
Zofia
Czartoryska
siostra Marii Anny
Wirtemberskiej |
Konstanty Adam
Czartoryski
brat Marii Anny
Wirtemberskiej |
Adam Jerzy
Czartoryski
brat Marii Anny
Wirtemberskiej |
Teresa
Czartoryska
siostra Marii Anny
Wirtemberskiej |
Adam Wirtemberski
syn Marii Anny
Wirtemberskiej |
|
|
|
|
Urodzona w związku małżeńskim
Adama Kazimierza Czartoryskiego (generał ziem podolskich) i
Izabeli z Flemmingów, jej prawdziwym ojcem był jednak
(najprawdopodobniej) król Stanisław August Poniatowski,
który był kochankiem Izabeli. Złośliwi nazywali ją nawet „Ciołkówną”
od herbu Poniatowskich. Początkowo wychowywała się w
Warszawie w Pałacu Błękitnym. W roku 1782 Czartoryscy
przenieśli się do Puław. Otrzymała staranne wykształcenie
domowe. Oprócz Madeleine Petit (francuska guwernantka),
uczyli ją m.in.: Franciszek Karpiński (1782/1783), F.D.
Kniaźnin (od roku 1783), J. Koblański, S. L’Huillier, J.P.
Norblin.
28 października 1784 poślubiła w Siedlcach wirtemberskiego
księcia Fryderyka Ludwika Würtemberg-Montbéliard,
spokrewnionego z rodami panującymi w Prusach (siostrzeniec
króla Fryderyka II Wielkiego) i Rosji (brat wielkiej
księżnej rosyjskiej, później carycy Marii Fiodorownej). Trzy
miesiące później (styczeń 1785) państwo młodzi wyjechali do
Berlina, a następnie do Montbéliard, aby ostatecznie osiąść
w zamku w Trzebiatowie na Pomorzu. Po 3 latach (1788)
wracają do Polski, a w roku 1789 książę uzyskał indygenat i
nominację na generała-majora, dowódcę dywizji małopolskiej
wojsk koronnych. Jako wódz wojsk litewskich w wojnie z Rosją
1792 symulując chorobę i pozostając bezczynnym działał na
korzyść Prus i Rosji, czym walnie przyczynił się do
przegrania wojny. Gdy książę zdradził Rzeczpospolitą,
wkrótce opuścił jej terytorium. Maria Wirtemberska już
wcześniej (maj 1792) wszczęła postępowanie rozwodowe, na
pewien czas przebywała w warszawskim klasztorze sióstr
sakramentek. Małżeństwo to zakończyło się rozwodem w
październiku roku 1793. Książę zgodził się na rozwód pod
warunkiem oddania mu jedynego ich syna, 2-letniego wówczas,
Adama Karola Wilhelma (ur. 16 stycznia 1792), którego
wychował w duchu wrogości do Polski. Dla Marii w latach
1791–1796 zbudowano według projektu Piotra Aignera Pałac
Marynki.
Po rozwodzie Maria Wirtemberska przebywała najczęściej w
Warszawie, od roku 1798 do 1804 zimy spędzała w Wiedniu, a
lato w Puławach, Sieniawie lub Karlsbadzie (1796). Po III
rozbiorze Polski zajęła się stworzeniem w Puławach muzeum
pamiątek narodowych. Zainteresowała się wspaniałym
położeniem wsi Pilica i kupiła ją. Urządziła na nowo park
założony przez poprzednich właścicieli i wystawiła pałac
oraz kościół katolicki. Park pilicki przewyższał swą sławą
Arkadię koło Nieborowa (własność Radziwiłłowej) oraz Ogród
na Powązkach (własność jej matki) i był sławny za granicą.
Plenipotentem tych dóbr był Franciszek Lessel. Wraz z matką
zajmowała się działalnością filantropijną i edukacyjną wśród
chłopów. Była przedmiotem sentymentalnych adoracji kilkorga
znanych postaci, wśród których znaleźli się m.in.: Ludwik
Kropiński, Tadeusz Matuszewicz i Jan Maksymilian Fredro.
Maria Wirtemberska podobnym sentymentem darzyła księcia
Józefa Poniatowskiego.
Po powstaniu listopadowym przebywała w Galicji. W 1837 r.
osiadła na stałe w Paryżu w domu brata, księcia Adama
Jerzego. Zmarła w Paryżu.
|