Chościsko ojciec Piasta

Rzepicha żona Piasta

Siemowit syn Piasta

Podczas uczty z okazji postrzyżyn synów księcia Popiela, dwóch tajemniczych pielgrzymów stara się wejść do miejsca gdzie odbywa się wydarzenie. Zostają odpędzeni w krzywdzący sposób i dlatego decydują się ruszyć na podgrodzie, gdzie trafiają na dom oracza Piasta. Piast jest w trakcie przygotowań do postrzyżyn jedynego syna, jednak pełny współczucia na los wędrowców, zaprasza ich do swojej chaty. W pewnym momencie wędrowcy pytają o coś do picia, a gościnny Piast, choć ma tylko jedną beczkę piwa, którą szykował na ucztę z okazji postrzyżyn syna, otwiera ją i polewa strudzonym. Okazuje się, że za sprawą cudu piwo w beczce nie kończy się, gdyż piwo nalane podczas uczty na stole książęcym znika. Dodatkowo wędrowcy kazali Piastowi zabić prosiaka, którym za sprawą cudu napełniono 10 naczyń zwanych cebry. Piast, z powodu cudownej atmosfery i przeczucia, że dzieje się coś wielkiego, pyta wędrowców czy mógłby zaprosić księcia z uwagi, że krzywdząco ich wcześniej odpędził. Wędrowcy jednak pozwalają i książę zaproszony przez Piasta (gdyż nie uważano wtedy za ujmę księciu zachodzić do chaty poddanego) dołącza do uczty. Nieznajomi postrzygli syna Piasta i nadali mu imię Siemowit. Według kronikarza tenże Siemowit urósł w zacności do tego stopnia, iż „król królów i książę książąt za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa."

Uważa się, iż historia ta ma za zadanie legitymować boskie prawo do tronu dynastii Piastów, gdyż wspomnianych owych „dwóch gości” kronikarz uważa za przybyłych z „woli Boga.” Cuda wykonane za ich sprawą przypisuje także działaniom tegoż Boga i zaświadcza, iż to oni dokonali postrzyżyn Siemowita. Potem Siemowit zostaje władcą z ramienia „króla królów i księcia książąt,” która to zwierzchność może być interpretowana jako Jezus.

Opowieść o Piaście została powtórzona bez znaczących zmian przez Wincentego Kadłubka. Pierwsze poważniejsze dodatki do legendy przyniosła dopiero Kronika Dzierzwy z początku XIV wieku, według której tajemniczy goście Piasta mieli być aniołami bądź świętymi Janem i Pawłem.

Kronika wielkopolska przeniosła akcję całej legendy z Gniezna do Kruszwicy jednocześnie następcą Popiela czyniąc nie Siemowita, a samego Piasta. Siemowit miał zostać księciem dopiero po śmierci ojca, Piast miałby być wybrany na księcia przez wiec na skutek ponownego pojawienia się tajemniczych gości z postrzyżyn, którzy dopiero wówczas dokonują cudownego rozmnożenia jadła. Kronika wywodzi również imię Piasta od określenia człowieka niskiego wzrostu, za to silnego ciałem i pięknego wyglądu. Historię tę powtórzył Jan Długosz dodając, że Piast został wybrany na księcia w obliczu najazdu sąsiadów po śmierci Popiela, wydatował także błędnie te wydarzenia na 954 lub 964 rok. Długosz podaje także historię o umieszczeniu przez Piasta chłopskich sandałów w pałacu dla świadectwa niskiego stanu z jakiego pochodzi władca, jego pomyślnych rządach i przeniesieniu stolicy z Kruszwicy do Gniezna. Piast miał według kronikarza umrzeć w wieku 120 lat, nie doprowadzając jednak do odzyskania zwierzchnictwa nad krajami którymi dawniej rządzili synowie Leszka III.

Marcin Bielski powtórzył wersję Długosza, uczynił jednak z Piasta bartnika lub kołodzieja i dodał drugą oprócz wiecu możnych historię jego elekcji. Księciem według ustaleń możnych miał zostać ten, który się do nich „najpierwej przewiezie przez to jezioro”, a los sprawił, że był to wracający ze swojej pasieki po drugiej stronie jeziora Piast. Bielski skorygował również datację Długosza na 842 rok i dodał informację iż Piast został księciem w wieku 70 lat, a panował lat 50.