Katarzyna Telniczanka
Katarzyna z Ochstatów Kościelecka, Katarzyna Telniczanka (ur.
krótko po 1480r.,
zm. między 25
sierpnia a 10
września 1528r. w Wilnie)
– kochanka Zygmunta
I Starego,
następnie żona podskarbiego
koronnego Andrzeja
Kościeleckiego.

Zygmunt I Stary
kochanek Katarzyny
Telniczanki |

Jan Ochstat
syn Katarzyny
Telniczanki |

Regina
córka Katarzyny
Telniczanki |

Katarzyna Montfort
córka Katarzyny
Telniczanki |

Beata Kościelecka
córka Katarzyny
Telniczanki |
W źródłach z epoki Katarzyna
nazywana była fraw Katrina Tilliczerin, fraw
Katharina von Stelnycz albo Catarina de Elschtyn.
Wymienione formy nazwiska traktuje się jako zniekształcenia
pierwotnej postaci nazwiska de Telnitz. W dokumentach
kancelarii królewskiej, która uchodzi za najlepiej
poinformowaną, Katarzyna występuje pod nazwiskiem de
Thelnycz bądź de Telnycz. Należy też zaznaczyć,
że syn Katarzyny, późniejszy biskup wileński, w dokumentach
z lat 1510r.–1512r. występował jako Jan de Ochstat. Musiało
być to nazwisko matki, a nie ojca, którym był Zygmunt I
Stary, pochodzący z rodu Jagiellonów.
Katarzyna pochodziła zapewne z morawskiej rodziny Ochstatów
(von Ochsstadt), jednak w źródłach występuje najczęściej
jako Katarzyna Telniczanka, od morawskiej wsi Telnitz
(czes. Telnice). Wiadomo, że miała siostrę Małgorzatę, która
poślubiła mieszczanina ołumunieckiego, Lenhardta
Hohesteigera. Po śmierci Małgorzaty w 1517r., Katarzyna
przekazała wszystkie jej klejnoty szwagrowi, zaś wszelkie
nieruchomości pozostawiła sobie.
Pochodzenie stanowe Katarzyny Telniczanki nie zostało
bezpośrednio poświadczone w źródłach z epoki, jednak teorię
wiążącą ją z czeskim rodem rycerskim można wykluczyć. Wieś
Telnice (Telnitz) nie była nigdy siedzibą rodu rycerskiego,
który wywodziłby swoje nazwisko od jej nazwy. Dopiero w roku
1501r. wieś została zakupiona przez ród szlachecki Pernsteinów,
który był w jej posiadaniu aż do roku 1560r. Mimo że w
dyspensie papieskiej z roku 1510r. Katarzyna Telniczanka
została nazwana soluta de nobili genere procreata,
należy przyjąć, że była to jedynie forma grzecznościowa,
ponieważ rodzina szlachecka tego miana nie występuje w
źródłach morawskich
Zapewne na początku 1498r. nawiązała romans z księciem
Zygmuntem, późniejszym królem polskim, któremu urodziła
troje dzieci:
- Jana – biskupa wileńskiego i poznańskiego
- Reginę – żonę Hieronima Szafrańca z Pieskowej Skały
- Katarzynę – żonę Jerzego II, hrabiego Montfortu
Katarzyna została oficjalnie odsunięta około 1509r., gdy
król zaczął zastanawiać się poważnie nad zawarciem
małżeństwa. Zapewnił jej jednak zabezpieczenie w postaci
rocznej pensji oraz doprowadził do małżeństwa ze swoim
współpracownikiem, dyplomatą i działaczem
gospodarczym, podskarbim Andrzejem Kościeleckim. Wywołało to
wielkie oburzenie krewnych, demonstrowane np. wychodzeniem
z senatu, gdy pojawiał się tam podskarbi.
Zapewne pod koniec 1509 roku Katarzyna wyszła za mąż za
podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego.
Mąż Katarzyny zmarł 6 września 1515r., po sześciu latach
małżeństwa. Krótko po śmierci męża, Katarzyna urodziła
pogrobową córkę Beatę, matkę znanej z przygód Halszki
Ostrogskiej.
Ostatnie lata życia, Katarzyna spędziła u boku syna Jana w Wilnie,
na którego wywierała znaczny wpływ. Uczestniczyła w
dworskich zabawach, trudniła się znachorstwem i czarami.
Próbowała wejść w głębsze relacje z biskupem
przemyskim Piotrem
Tomickim oraz kanclerzem
wielkim koronnym Krzysztofem
Szydłowieckim.
Katarzyna Kościelecka zmarła w Wilnie i została pochowana 11
grudnia 1528r. w kościele na Kleparzu w Krakowie.

|