Beata Kościelecka
Beata z Kościeleckich Łaska primo voto Ostrogska (ur. 1515,
zm. 1576 w Koszycach) – córka Katarzyny Telniczanki i
Andrzeja Kościeleckiego, podskarbiego koronnego.
Katarzyna
Telniczanka
matka Beaty |
Regina
Szafraniec
siostra Beaty |
Katarzyna Montfort
siostra Beaty |
Jan Ochstat
brat Beaty |
Małżeństwo jej rodziców
wywołało wiele zamieszania w ówczesnej Polsce. Matka Beaty
około 1498 roku została kochanką królewicza Zygmunta
Jagiellończyka (późniejszy Zygmunt I Stary), młodszego brata
panującego wtedy w Polsce Jana Olbrachta. W 1510 roku
Katarzyna Telniczanka została wydana za Andrzeja
Kościeleckiego. W 1515 roku, w kilka tygodni po śmierci
podskarbiego, urodziła się Beata. Plotki głosiły, że Beata
jest córką Zygmunta.
Wychowała się na dworze królowej Bony, tam właśnie poznała
swojego pierwszego męża Ilię Ostrogskiego, za którego
wyszła, jak wynika z listu Josta Decjusza do ks. Albrechta,
29 grudnia 1538 roku. Szczęście młodej pary nie trwało
długo, gdyż Ilia wkrótce zmarł (19 sierpnia 1539). Ze
związku narodziła się jedyna córka Elżbieta, słynna Halszka
Ostrogska, nieszczęśliwa dziedziczka ogromnej fortuny
Ostrogskich.
Beata przez wiele lat procesowała się z zięciem Łukaszem
Górką. Zmęczona trwającą walką, poszukała sobie protektora,
zawierając w 1564 roku związek małżeński z wojewodą
sieradzkim Olbrachtem Łaskim, awanturnikiem, któremu ciągle
potrzebne były pieniądze. Natychmiast po ślubie wywiózł ją
na Węgry, gdzie skłonił Kościelecką do przepisania na siebie
majątku. Gdy ta się wreszcie zgodziła, Olbracht Łaski
uwięził ją na zamku w Kieżmarku, gdzie trzymał ją w biedzie
i ścisłym zamknięciu bez kontaktu z osobami z zewnątrz przez
osiem lat. Pomimo błagalnych próśb i listów kierowanych do
cesarza, króla polskiego, Anny Jagiellonki i
zaprzyjaźnionych z nią magnatów, nikt nie ujął się za Beatą
Kościelecką. Łaski, jako świeżo nawrócony katolik (od 1568
roku) i stronnik Habsburga, był zbyt poważną osobą, by z nim
zadzierać.
Sprawą Beaty zainteresowano się dopiero w 1573 roku, gdy
cesarz nakazał staroście Górnych Węgier przeprowadzić
śledztwo. Wpłynął na to też fakt, że wyszło na jaw, iż w
międzyczasie Łaski zawarł bigamiczne małżeństwo z Francuzką
Sabiną de Sauve. Starosta Jan Reubner pisał, iż Beata
przebywała w takiej nędzy, że aby napisać list do cesarza,
musiała użyć sadzy przemieszanej z wodą. Zarówno ona, jak i
dwie towarzyszące jej damy, chodziły w podartych sukniach. W
liście do cesarza Beata błagała o uwolnienie, obiecując
rezygnację z jakichkolwiek pretensji do majątku.
Jednak zamieszanie wokół bezkrólewia w 1573 roku i
użyteczność Łaskiego dla Habsburgów spowodowały, że sprawa
znów ugrzęzła. W międzyczasie, choć Łaski utracił dobra
swojej żony, dalej trzymał ją pod strażą, pomimo iż ta za
swoje uwolnienie obiecywała rezygnację ze wszystkich
pretensji wobec Łaskiego. Ostatecznie w 1576 roku życzliwy
jej starosta Reubner uzyskał przeniesienie jej do Koszyc
(wbrew woli męża), gdzie jednak dalej pozostawała pod
strażą. Tam zmarła w lipcu 1576 roku, więziona od 11 lat
przez męża. Została pochowana w Kieżmarku.
Beata Łaska uważana jest przez niektórych za pierwszą znaną
z imienia turystkę tatrzańską. W 1565 r., jeszcze w okresie
gorących zabiegów wojewody sieradzkiego o przychylność
bogatej małżonki, odbyła wycieczkę w Tatry. Za cel wycieczki
wskazuje się w wielu źródłach Dolinę Kieżmarską. Nowsze
analizy i badania wykazują, że mogło to być jednak źródło
Kwaśna Woda pod Sławkowskim Szczytem, w miejscu gdzie
obecnie znajduje się uzdrowisko Stary Smokowiec.
|