Katarzyna Jagiellonka
Katarzyna Jagiellonka (szw. Katarina Jagellonica, fin.
Katariina Jagellonica, ur. 1 listopada 1526r. w Krakowie,
zm. 16 września 1583r. w Sztokholmie) – królewna polska i
księżniczka litewska, księżna Finlandii w latach 1562–1583 i
królowa Szwecji w latach 1568–1583 jako pierwsza żona Jana
III Wazy. Najmłodsza córka króla Polski Zygmunta I Starego i
Bony Sforzy.
Zygmunt I
Stary
ojciec
Katarzyny
Jagiellonki |
Bona Sforza
d'Aragona
matka
Katarzyny
Jagiellonki |
Zygmunt II
August
brat
Katarzyny
Jagiellonki |
Izabela
Jagiellonka
siostra
Katarzyny
Jagiellonki |
Anna Jagiellonka
siostra
Katarzyny
Jagiellonki |
Zofia Jagiellonka
siostra
Katarzyny
Jagiellonki |
Jan III Waza
mąż Katarzyny Jagiellonki |
Izabella Wazówna
córka Katarzyny Jagiellonki |
Zygmunt III Waza
syn Katarzyny Jagiellonki |
Anna Wazówna
córka Katarzyny Jagiellonki |
|
|
W dzieciństwie zaniedbywana przez rodziców, zwłaszcza przez
matkę, która całą uwagę poświęcała swojej pierworodnej córce
Izabeli oraz jedynemu synowi Zygmuntowi Augustowi.
Wychowywała się wraz z dwiema siostrami – Zofią i Anną. Trzy
królewny odebrały dobre wykształcenie, jednak było ono
znacznie niższe od tego, które z inicjatywy Bony otrzymała
Izabela.
W związku z małżeństwem brata Zygmunta II Augusta z Barbarą
Radziwiłłówną zawartym w 1547, jego pobytem w Wilnie i
śmiercią ojca w 1548, Katarzyna przeniosła się wraz z matką
i siostrami Anną i Zofią z Krakowa na Mazowsze, gdzie Bona
otrzymała oprawę wdowią.
Od 1556 r. Katarzyna mieszkała tylko z Anną, po wyjściu za
mąż Zofii oraz wyjeździe matki do Bari.
W 1560 r. owdowiały car Rosji Iwan Groźny poprosił o rękę
Katarzyny, ale Zygmunt August nie wydał na to małżeństwo
zgody.
W 1562 r. do Wilna przybyli fińscy posłowie aby zaproponować
małżeństwo Katarzyny z Janem Wazą. Sytuacja wywołała
zdezorientowanie u króla Zygmunta Augusta, ponieważ zwyczaj
wymagał, aby królewny wydawać za mąż według starszeństwa,
natomiast starsza o 3 lata od Katarzyny Anna pozostawała
panną. Anna niechcąca pozbawiać siostry szansy na
małżeństwo, oświadczyła, że zrzeka się swojej kolejki na
rzecz Katarzyny. Król przychylił się do prośby Anny i wydał
zgodę na ślub Katarzyny.
W wieku 36 lat, 4 października 1562 w Wilnie poślubiła
księcia Finlandii Jana, późniejszego króla Szwecji Jana III.
Zamieszkała wraz z mężem w Turku, gdzie prowadziła własny
dwór. Król Szwecji Eryk XIV, podejrzewając Jana o
spiskowanie z Rzecząpospolitą, 12 sierpnia 1563 zdobył Turku
i uwięził parę książęcą w zamku Gripsholm, niedaleko
Sztokholmu. Tam 20 czerwca 1566 Katarzyna urodziła syna
Zygmunta, nazwanego na cześć Zygmunta Starego.
Eryk XIV planował zamach na życie nowo narodzonego Zygmunta,
w związku z tym Katarzynie udało się przekonać męża, aby
odsunąć jego brata od rządów. Udało się to we wrześniu 1568
r. i Jan objął tron Szwecji.
Koronacja pary królewskiej odbyła się 10 lipca 1569 w
uppsalskiej katedrze. Próbowała zachować wpływy katolicyzmu
w Szwecji. Pod jej wpływem Jan III wydał przepisy
liturgiczne dla kościoła luterańskiego. Jej gusta
artystyczne miały wpływ na wznoszenie wielu szwedzkich
budowli renesansowych, wzorowanych na dziełach polskiego
renesansu.
W 1575 r. Anna Jagiellonka, która ciągle pozostała
niezamężna, została wybrana na królową Polski.
Katarzyna zmarła w 1583 r. Jan ożenił się powtórnie 2 lata
później z Gunillą Bielke. Katarzyna została pochowana wraz z
mężem w katedrze w Uppsali.
W 1587 r. dzięki wsparciu Anny Jagiellonki królem Polski
został jedyny syn Katarzyny, Zygmunt III Waza.
W 1570 Marcin Kromer napisał, cieszące się popularnością u
współczesnych dzieło
Historia prawdziwa o
przygodzie żałosnej książęcia Finlandzkiego Jana i królewny
Katarzyny.
|