Karol Ferdynand Waza

Karol Ferdynand Waza (ur. 13 października 1613r. w Warszawie, zm. 9 maja 1655r. w Wyszkowie) – królewicz polski, biskup wrocławskibiskup płockiksiążę nyskiksiążę opolsko-raciborskiksiążę pułtuskiopat czerwiński w latach 1634r.–1640r., mogilski i tyniecki, pan na Żywcu.

Był synem Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki.
 
Zygmunt III Waza
ojciec Karola Ferdynanda Wazy

Konstancja
Habsburżanka
matka Karola Ferdynanda Wazy

Jan II Kazimierz
Waza
brat Karola Ferdynanda Wazy

Aleksander Karol
Waza
brat Karola Ferdynanda Wazy

Anna Katarzyna
Konstancja
Wazówna
siostra Karola Ferdynanda Wazy

Jan Albert Waza
brat Karola Ferdynanda Wazy


Dzieciństwo i młodość spędził pod opieką matki na dworze królewskim w Warszawie. 23 marca 1624r. otrzymał od papieża Urbana VIII dyspensę pozwalającą na objęcie godności kanonika wrocławskiego. W tej sprawie interweniował u papieża kardynał protektor Cosmo de Torres.

3 maja 1625r., dzięki zabiegom politycznym cesarza Ferdynanda II Habsburga, został nominowany na ordynariusza wrocławskiego. 22 października 1625r. otrzymał papieskie zatwierdzenie na biskupstwo. 18 stycznia 1626r., mimo małoletniości i nieposiadania święceń kapłańskich, został również uroczyście instalowany. Biskupstwem zarządzał poprzez posłów i komisarzy królewskich.

W 1629r. przyłączył do diecezji wrocławskiej okręg Prudnika z archidiecezji ołomunieckiej. Po śmierci matki w 1631r. odziedziczył, wraz z bratem Janem Kazimierzem, państwo żywieckie. W okresie rządów Władysława IV Wazy rezydował przede wszystkim w Warszawie. Będąc osobą bliską dworu królewskiego nie interesował się jednak polityką i nie miał ambicji do zdobywania urzędów świeckich. W latach 1632r.–1648r. poświęcał czas głównie pracy administracyjnej, sprawom majątkowym i gromadzeniu beneficjów kościelnych. W 1640r. został biskupem ordynariuszem płockim. Nie zdecydował się nigdy na przyjęcie święceń kapłańskich i sprawy duszpasterskie przekazał w diecezji wrocławskiej swoim sufraganom spośród, których najważniejszą rolę odgrywali biskup Jan Baltazar Liesch von Hornau oraz archidiakon Piotr Gebauer. Podobnie postąpił z diecezją płocką, gdzie zastępowali go w posłudze duchownej biskupi Stanisław Starczewski i Wojciech Tolibowski.

W 1641r. wyznaczony został senatorem rezydentem. W 1643r. ponownie został senatorem rezydentem.

Po śmierci Władysława IV Wazy w 1648r. zgłosił swoją kandydaturę do tronu polskiego. Ogłosił program twardej polityki i zdecydowanych kroków w celu stłumienia powstania Chmielnickiego na Ukrainie. Uzyskał poparcie dwóch trzecich senatorów i większości biskupów. Za jego kandydaturą głosowała też szlachta ruska z Jeremim Wiśniowieckim na czele. Jego kandydaturze sprzeciwiła się natomiast szlachta wyznania ewangelickiego z Wielkiego Księstwa Litewskiego, która obawiała się zaostrzenia polityki kontrreformacji. Na czele opozycji wobec Karola Ferdynanda Wazy stanęli Janusz i Bogusław Radziwiłłowie, którzy zagrozili nawet zerwaniem unii polsko-litewskiej. Ostatecznie o kandydaturze Karola Ferdynanda Wazy zadecydowały listy Bohdana Chmielnickiego, który uzależniał zakończenie buntu Kozaków na Zaporożu od wybrania na króla Jana Kazimierza Wazy.

Po przegranej elekcji Karol Ferdynand Waza otrzymał po Władysławie IV Wazie księstwo opolsko-raciborskie. Wycofał się z życia publicznego. Osiadł w dobrach biskupów płockich na Mazowszu. Swoją główną rezydencją uczynił zamek w Broku. W 1651r. przejął opiekę nad osieroconym i pozbawionym majątków na Ukrainie, Michałem Korybutem Wiśniowieckim. Sfinansował jego podróże zagraniczne i zapewnił gruntowne wykształcenie.

Karol Ferdynand Waza zmarł na dworze biskupim w Wyszkowie. Pochowany został w kościele jezuitów w Warszawie.

Karol Ferdynand Waza pozostawił po sobie ogromny majątek. Większa jego część została wydana na różnego rodzaju fundacje kościelne. Resztę otrzymał Jan II Kazimierz Waza. Pieniądze i dobra ziemskie odziedziczone po bracie pozwoliły królowi polskiemu sfinansować zaciąg wojska podczas potopu szwedzkiego, a księstwa śląskie dały mu schronienie, gdy musiał opuścić Rzeczpospolitą w 1655r.

Pamięć o Karolu Ferdynandzie Wazie upamiętnia ufundowany przez Jana II Kazimierza Wazę marmurowy obelisk Wazów przy ul. 3 maja w Wyszkowie, którego autorem był rzeźbiarz Jan Baptysta Gisleni.