Leszek Biały ojciec Salomei

Grzymisława ojciec Salomei

Bolesław V Wstydliwy ojciec Salomei

Według jej łańcucha genealogicznego pochodziła z prostej linii piastowskiej, której protoplastą rodu był Piast, a następnie: Siemowit → Lestek → Siemomysł → Mieszko I → Bolesław I Chrobry → Mieszko II Lambert → Kazimierz I Odnowiciel. Salomea urodziła się w 1211r. lub 1212r. na Wawelu w Krakowie, jako córka księcia małopolskiego Leszka Białego (syna Kazimierza II Sprawiedliwego) z dynastii Piastów i księżniczki Grzymisławy Rurykowicz, córki księcia łuckiego Ingwara Jarosławicza. Została ochrzczona przez biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka, słynnego kronikarza dziejów Polski, późniejszego błogosławionego.

Dalsze jej losy stały się zależne od sytuacji politycznej, wymuszającej podjęcie odpowiedniej decyzji przez jej ojca Leszka. Sądzono wówczas, że koligacje rodzinne i zawierane w ten sposób małżeństwa pomiędzy rodzinami panujących są gwarantem pokoju pomiędzy sąsiadami i oddalają ewentualność konfliktu zbrojnego. Groźba najazdu węgierskiego stała się powodem zawarcia jesienią 1214r. traktatu pomiędzy Leszkiem a królem węgierskim Andrzejem II w Spiszu, na mocy którego miało być utworzone królestwo halickie, na czele którego miał zasiadać syn króla Koloman Halicki zaślubiony przez córkę Leszka, Salomeę. Początkowo rodzice jej zamierzali przeznaczyć ją do życia konsekrowanego (na zakonnicę), ale pod wpływem sytuacji politycznej i być może wpływu – jak przypuszczają historycy – możnowładców zmienili zdanie. Po zawarciu układu spiskiego Andrzej II zwrócił się do papieża Innocentego III z prośbą o upoważnienie biskupa ostrzyhomskiego Johanesa von Merana do koronowania Kolomana na króla halickiego, który wyraził zgodę i w połowie 1215r. nastąpiła jego koronacja. Na skutek braku współdziałania militarnego Leszka i Andrzeja II w 1215r. doszło jednak do zerwania tego układu. Prowadzone później zatargi militarne przez jej ojca Leszka i sytuacja polityczna była powodem powrotu do koncepcji jego układu z Andrzejem II. Kolejne takie porozumienie zawarto najprawdopodobniej w latach 1218r.–1219r., którego potwierdzeniem miało być przybycie małoletniej Salomei na Węgry oraz jej zaręczyny, a następnie zawarcie małżeństwa z Kolomanem.

Prowadzona wówczas koalicja wojsk polskich i węgierskich doprowadziła wkrótce do wyparcia nieprzyjacielskich wojsk ruskich i zdobycia Halicza oraz przybycia tam pod koniec października 1219r., 11-letniego Kolomana i zaręczonej z nim kilkuletniej Salomei. Dwa lata później (1221r.) młoda para zmuszona była do opuszczenia Halicza wskutek najazdu i zwycięskiego kontrataku koalicji wojsk ruskich. Schronili się oni wówczas do halickiej, warownej cerkwi Maryi Panny, poddając się po kilku dniach księciu nowogrodzkiemu Mścisławowi Mścisławiczowi, który wziął ich do niewoli na zamek najprawdopodobniej do Torczeska. W wyniku prowadzonych rozmów pomiędzy Andrzejem II i Mścisławem doszło do porozumienia z końcem października 1221r., w wyniku którego młoda para została uwolniona, rezygnując tym samym z tronu halickiego. Po opuszczeniu Halicza młoda para udała się na dwór węgierski. Około roku 1225r. młoda para osiągnęła stosowny wiek do uroczystego potwierdzenia ich związku małżeńskiego. Przy potwierdzeniu małżeństwa zawarto jednocześnie porozumienie odnośnie do jej ślubu czystości, który był gwarantem jej dziewictwa.

Z przekazów źródłowych wynika, że prowadziła ona wówczas życie pełne umartwień, poświęcone rozmyślaniu, modlitwie, nocnym czuwaniom i praktykom postnym. Zaczęła ona wówczas nosić na sobie włosiennicę, w celu praktyk pokutnych. W 1226r. starzejący się król Węgier Andrzej II sporządził testament, w którym mianował Kolomana jako rządcę Slawonii, Dalmacji i Kroacji (dzisiejsza Słowenia, Dalmacja i Chorwacja). Młoda para wkrótce na przydzielonych ziemiach prowadziła skuteczną działalność misyjną, sprowadzając tam zgromadzenia zakonne czy budując liczne kościoły.

W 1234r., gdy urodziła się jej krewna Kinga, późniejsza święta, zajęła się ona jej wychowaniem i formacją duchową. Historycy przypuszczają, że miała ona jakiś wpływ na zawarcie małżeństwa Kingi i Bolesława V Wstydliwego, kiedy przybyła z misją do Ostrzyhomia, aby odebrać małoletnią Kingę, by przewieźć ją na dwór krakowski.

W wyniku najazdu wojsk tatarskich na Europę w 1241r. i bitwy wojsk węgierskich z nimi na równinie Mohi nad rzeką Sajó został ranny od kilku strzał jej mąż Koloman, który w drugiej połowie czerwca 1241r. zmarł na skutek odniesionych ran.

W maju 1243r., będąc trzydziestoletnią wdową, Salomea przybyła do Krakowa, aby poświęcić się tam życiu duchowemu. W 1245r. w Sandomierzu podczas I kapituły franciszkanów dokonano uroczystego aktu obłóczyn, na którym otrzymała ona z rąk prowincjała czesko-polskiego o. Rajmunda OFMConv. habit klaryski oraz przyjęła welon, który nałożył jej biskup krakowski Jan Prandota, obierając w ten sposób dalszą drogę życia konsekrowanego. Przypuszcza się, że będąc wcześniej w Slawonii przyjęła ona habit i regułę franciszkańską zostając tercjarką. Początkowo po obłóczynach przebywała ona najprawdopodobniej na dworze jej brata Bolesława Wstydliwego w Sandomierzu (drugim jego dworze po Krakowie), będąc w pobliżu klasztoru franciszkanów. Wkrótce książę Bolesław ufundował w 1245r. klasztor żeński w Zawichoście koło Sandomierza, sprowadzając klaryski z Pragi oraz osadzając tam Salomeę. Ponadto ufundował on 18 kwietnia tegoż roku szpital św. Franciszka w Sandomierzu wraz z przynależnymi włościami i uposażeniami, których nadanie potwierdził papież Aleksander IV bullą z 2 sierpnia 1245r. Przywilej fundacyjny został potwierdzony przez Bolesława Wstydliwego 2 marca 1257r. w Korczynie.

Z uwagi na potencjalne zagrożenie nieprzyjacielskimi najazdami Tatarów klasztor został wkrótce przeniesiony (najprawdopodobniej w 1259r.) przez Bolesława w bezpieczniejsze miejsce – do Skały pod Krakowem, zwanej również Kamieniem Panny Maryi, przez wydanie stosownego dokumentu fundacyjnego 3 maja 1259r., który potwierdził bullą z 6 sierpnia 1260r. papież Aleksander IV. 10 listopada 1267r. Salomea dokonała lokacji Skały na prawie średzkim, której sołtysem został Dytmar Wolk.

Latem, 30 sierpnia 1268r. w obecności m.in. Bolesława Wstydliwego, biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa spisała w Skale swój testament przekazując na jego mocy wszystkie indywidualne dobra (majątki i ruchomości) na rzecz ksieni i całego konwentu sióstr klarysek, natomiast kosztowności (m.in. krzyże, kielichy, szaty i obrazy) przekazała na rzecz imienniczki, swojej krewnej Salomei OSC, córki księcia mazowieckiego Konrada, która była skalską klaryską. Księgozbiór (m.in. księgi, graduały) ofiarowała pod opiekę swemu lektorowi Borzysławowi. Zmarła wkrótce w klasztorze w Skale 17 listopada tegoż roku (podawana jest też data 3 lub 10 listopada). Ciało zmarłej umieszczono na marach, które przez osiem dni wystawiono w chórze klasztornym, a następnie pochowano je początkowo w klasztornym grobie ziemnym. 22 maja lub 21 czerwca 1269r. zwłoki jej zostały uroczyście przeniesione ze Skały do Krakowa (z udziałem m.in. Kingi) i umieszczone w środku kościoła franciszkanów, pod posadzką w specjalnej krypcie.