Agnieszka Babenberg
Agnieszka (ur.
nie wcześniej niż w 1111r.,
zm. 24 lub 25
stycznia 1163r.)
– córka Leopolda
III Świętego,
księżna śląska i krakowska,
żona Władysława
II Wygnańca.
Z małżeństwa z Władysławem
II Wygnańcem Agnieszka
doczekała się czworga lub pięciorga dzieci: trzech lub
czterech synów: Bolesława
I Wysokiego, Mieszka
I Plątonogiego, Konrada
Laskonogiego oraz
być może Alberta, którego filiacja jest
dyskusyjna oraz jednej córki – Ryksy
śląskiej (żony
kolejno: Alfonsa
VII,
cesarza Hiszpanii, Rajmunda
Berengara II,
hrabiego Prowansji i
Albrechta II, hrabiego von Everstein).
Władysław II
Wygnaniec
mąż Agnieszki Babenberg |
Mieszko I
Plątonogi
syn Agnieszki Babenberg |
Albert
syn Agnieszki Babenberg |
Konrad
Laskonogi
syn Agnieszki Babenberg |
Ryksa
Śląska
córka Agnieszki Babenberg |
Bolesław I
Wysoki
syn Agnieszki Babenberg |
Agnieszka była córką
margrabiego austriackiego Leopolda III Świętego i Agnieszki,
córki cesarza Henryka IV. Pomiędzy 1125 a 1127 zawarła
małżeństwo z najstarszym synem Bolesława III
Krzywoustego, Władysławem II. Ślub ten miał na celu
pozyskania dla Bolesława III sojusznika w walce z
cesarzem Lotarem z Supplinburga wśród niemieckich rodów Babenbergów i Hohenstaufów.
Według polskiego kronikarza Wincentego Kadłubka (także
podobną opinię mają inne źródła) Agnieszka była kobietą
niezwykle energiczną, dumną ze swojego pochodzenia i bardzo
ambitną. Nic więc dziwnego, że biskup Wincenty zwie ją na
kartach „Kroniki Polskiej” – „tygrysicą”.
Władzę sprawowała aktywnie razem z mężem od 1138r. na
wyznaczonej na mocy testamentu Bolesława
Krzywoustego dzielnicy senioralnej, oraz
dziedzicznym Śląsku (choć są przypuszczenia że Śląsk, jako
dzielnicę małżonkowie dostali od Krzywoustego już na
„prezent” ślubny). Już na progu panowania starała się
namówić męża do radykalnych rozwiązań względem jego
przyrodnich braci, chcąc doprowadzić do opanowania
wszystkich dzielnic Polski.
Pragnąc wzmocnić władzę Babenbergów poprzez swego
męża Władysława Wygnańca doprowadziła do upadku jednego z
najpotężniejszych w kraju wielmożów – Piotra Włostowica,
który za poparcie udzielone juniorom (tj. Bolesławowi IV
Kędzierzawemu i Mieszkowi III Staremu oraz wsparcie Jaksy z
Kopanicy - brakteaty którego bite były w mennicy Włostowica)
został oślepiony, okaleczony i wygnany. Ze sprawą tą wiąże
się legenda mówiąca, że Agnieszka miała w tym cel osobisty z
powodu pomówienia jej przez Piotra o zdradę Władysława z
pewnym rycerzem niemieckim, jednak współczesna
historiografia, jako że historia ta nie ma potwierdzenia,
raczej przekaz odrzuca.
Bezkompromisowa polityka Władysława II i Agnieszki
doprowadziła w początkach 1146r. do klęski militarnej ich
wojsk pod Poznaniem. Agnieszka wraz z dziećmi, chcąc ratować
chociaż część władzy męża, który podążył do Niemiec po
pomoc, schroniła się w Krakowie, gdzie przez jakiś czas
opierała się oddziałom juniorów na Wawelu. Brak możliwości
odsieczy skłonił ją jednak do wyjazdu za mężem.
Początkowo wydawało się, że restauracja rządów Władysława
II w Polsce to tylko sprawa czasu. W Niemczech panował
wówczas przyrodni brat Agnieszki (po matce) Konrad III
Hohenstauf, który faktycznie jeszcze w sierpniu 1146r.
wyruszył na czele naprędce zorganizowanej wyprawy zbrojnej
przeciwko juniorom. Szerokie rozlanie Odry, oraz działalność
w Niemczech stronników Bolesława Kędzierzawego i Mieszka
Starego spowodowały jednak, że wyprawa zakończyła się zanim
tak naprawdę się zaczęła.
Klęska planów szybkiego powrotu do kraju, bynajmniej nie
zniechęciła Agnieszki do szukania prób ich realizacji.
Księżna zwróciła się mianowicie o interwencję do papieża
Eugeniusza III, który zdecydował się poruszyć sprawę
na synodzie kościelnym w Reims, oraz wysłać do Polski
swojego legata Gwidona. Również i w tym wypadku realna pomoc
okazała się jednak iluzją i legat pomimo ostrego tonu i
reprymend względem juniorów niczego, w związku ze wsparciem
miejscowego episkopatu nie wskórał (udało się tylko cofnąć w
1149 klątwę rzuconą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba
ze Żnina).
W 1152r. zmarł Konrad III, a władzę w Niemczech objął jego
bratanek Fryderyk I Barbarossa. Agnieszka i Władysław II z
nowym panowaniem rokowali duże nadzieję i początkowo
wydawało się, że zostaną one rychło spełnione. Wygnańcy
musieli na wyprawę zbrojną czekać do 1157r. Ale i ona nie
przyniosła zmiany władzy w Królestwie Polskim.
30 maja 1159r. zmarł nie zdoławszy odzyskać tronu Władysław
II Wygnaniec. Agnieszka Babenberg przeżyła męża. Nie znamy
roku jej śmierci. Wiemy tylko, że zmarła 24 lub 25 stycznia.
Na pewno nie doczekała powrotu synów Bolesława
Wysokiego i Mieszka Plątonogiego na Śląsk w 1163r. Zmarła
najpóźniej w 1163 roku. Została pochowana w klasztorze w Schulpforte,
niedaleko Altenburga w Saksonii.
|