Bolesław IV Warszawski
Bolesław IV warszawski (ur. ok. 1421, zm. 10 września 1454)
– książę warszawski, czerski, nurski, łomżyński, liwski,
różański, ciechanowski, wyszogrodzki i zakroczymski w latach
1429–1454 (od 1436 samodzielnie, wcześniej regencja), w
latach 1440–1444 formalnie książę podlaski.
Bolesław Januszowic
ojciec Bolesława IV Warszawskiego |
Anna Fiodorówna
matka Bolesława IV Warszawskiego |
Barbara
Olelkówna
żona Bolesława IV Warszawskiego |
Konrad III Rudy
syn Bolesława IV Warszawskiego |
Kazimierz III Płocki
syn Bolesława IV Warszawskiego |
Janusz II
syn Bolesława IV Warszawskiego |
Bolesław V
syn Bolesława IV Warszawskiego |
Anna Mazowiecka
córka Bolesława IV Warszawskiego |
Eufemia
Mazowiecka
siostra Bolesława IV Warszawskiego |
Konrad
brat Bolesława IV Warszawskiego |
|
|
Bolesław IV był drugim pod
względem starszeństwa synem Bolesława Januszowica i
księżniczki litewsko-ruskiej Anny. Nie musiał zbyt długo
czekać na objęcie dziedzictwa, gdyż wobec śmierci w 1427 r.
starszego brata Konrada i rok później ojca Bolesława został
jedynym następcą dziadka Janusza I Starszego. W celu
zabezpieczenia dziedzictwa Bolesławowi Janusz I doprowadził
w 1428 r. do złożenia przez szlachtę hołdu 7-letniemu
Piastowiczowi, dzięki czemu po śmierci dziadka 8 grudnia
1429 r. przejęcie rządów nastąpiło bezproblemowo. Przejęcie
pełni władzy nastąpiło jednak dopiero w 1436 r., wcześniej w
imieniu małoletniego syna rządy namiestnicze sprawowała
matka Anna.
W polityce zagranicznej Bolesław usiłował początkowo
lawirować pomiędzy potężnymi sąsiadami: Polską, zakonem
krzyżackim i Litwą. W 1430 r. złożył hołd Władysławowi
Jagielle. Do formalnego zadeklarowania się został zmuszony
jednak w 1431 r. wobec wybuchu wojny polsko-krzyżackiej.
Bolesław zdecydował się wtedy wysłać Polsce oddziały
posiłkowe. Pokój w Brześciu Kujawskim jaki zawarto w 1435 r.
gwarantował również nienaruszalność granic dzierżaw
Bolesława. 31 grudnia 1435 roku podpisał akt tego pokoju.
W kolejnych latach książę mazowiecki zaangażował się w walki
stronnictw politycznych w Polsce, związane ze sprawą obsady
tronu litewskiego i unii polsko-litewskiej. Bolesław IV
poparł zdecydowanie stronnictwo kierowane przez biskupa
krakowskiego Zbigniewa z Oleśnicy. Świadectwem poparcia
księcia mazowieckiego dla biskupa krakowskiego jest udział w
konfederacji zawartej w Nowym Mieście Korczynie w 1438 r.
Bolesław odmówił jednak wysłania oddziałów zbrojnych w celu
pogromienia opozycji w bitwie pod Grotnikami.
Dwa lata później doszło do konfliktu, który ponownie
wciągnął Bolesława. 20 marca 1440 zginął zamordowany
przyjazny Polsce wielki książę litewski Zygmunt
Kiejstutowicz. Strona polska zareagowała na ten fakt
wysłaniem do Wilna Kazimierza Jagiellończyka w charakterze
namiestnika Władysława III. Litwini mieli jednak inne plany
i wkrótce ogłosili Kazimierza udzielnym księciem litewskim,
na co strona polska odpowiedziała poparciem innego kandydata
do tronu wielkoksiążęcego – syna Zygmunta, Michała, zwanego
popularnie Michajłuszką. Michał żonaty był od ok. 1435 r. z
siostrą Bolesława Eufemią. Zmuszony do ucieczki z Litwy
znalazł się w 1440 r. na dworze księcia mazowieckiego.
Bolesław IV chcąc wykorzystać tę sytuację w 1440 roku zajął
zbrojnie Podlasie, mające należeć według wcześniejszych
umów, zawartych jeszcze za Władysława Jagiełły i Zygmunta
Kiejstutowicza, właśnie do Mazowsza. Litwini, nie chcąc się
pogodzić z tym faktem, zagrozili Bolesławowi wojną uważając,
że wcześniejsze umowy dotyczące Podlasia straciły moc. Z
narastającego konfliktu mazowiecko-litewskiego profity
odnosili wyłącznie Polacy mający dodatkowe środki nacisku na
magnatów litewskich w sprawach związanych z kontynuacją unii
obu krajów.
W 1444 r. wydawało się, że już nic nie odciągnie Mazowsza i
Litwy od wojny o Podlasie, ponieważ z rozkazu Kazimierza
Jagiellończyka, wykorzystującego zaangażowanie panów
polskich w wyprawę przeciwko Turcji, wojewoda wileński Jan
Gasztołd zajął Mielnik i Drohiczyn. Polacy zorientowali się
wtedy, że nie mogą już przeciągać sprawy i ogłaszając
pospolite ruszenie, które miało udać się na pomoc Mazowszu,
jednocześnie wysłali swoich przedstawicieli mających
doprowadzić do ugody z Litwinami. Do wojny dzięki polskiej
mediacji ostatecznie nie doszło. Bolesław IV zdecydował się
w 1446 roku zrzec się Podlasia wraz z powiatem węgrowskim za
6 tys. kop groszy praskich.
Śmierć króla Władysława III w bitwie pod Warną spowodowała
ponowne otwarcie kwestii sukcesji korony polskiej.
Kandydatem panów polskich był władca litewski, Kazimierz
Jagiellończyk, który jednak, pod presją otaczających go
magnatów litewskich, odrzucił żądania reaktywowania ścisłej
unii obu krajów. Stronnictwo Zbigniewa Oleśnickiego, wobec
przedłużającego się bezkrólewia, zdecydowało w końcu o
wyborze zastępczego kandydata, który miałby objąć opróżniony
tron tylko w wypadku definitywnej odmowy Kazimierza.
Ostatecznym terminem decyzji Kazimierza miał być dzień 26
czerwca 1446 r. Wcześniej, 30 marca, odbył się zjazd rady
koronnej, na którym rozważano dwie kontrkandydatury:
Fryderyka II Hohenzollerna (popieranego przez polski
episkopat) oraz Bolesława IV. Ostatecznie, na zjeździe w
Piotrkowie Trybunalskim, opowiedziano się za kandydaturą
Bolesława, a decydującym argumentem było pochodzenie z
dynastii Piastów. Wyboru księcia mazowieckiego nie
traktowano jako ostatecznego – miał to być środek
skłaniający Kazimierza Jagiellończyka do przyjęcia polskiej
korony. Istnieją przypuszczenia, że kandydaturę Bolesława po
cichu wspierał również Kazimierz Jagiellończyk, a grę
prowadzono, by zneutralizować niebezpieczeństwo objęcia
tronu przez Fryderyka popieranego przez stronnictwo
niechętne unii z Litwą i Jagiellonom. Ostatecznie Kazimierz
zdecydował się na objęcie tronu i 25 czerwca 1447 w
obecności pogodzonego z tym faktem Bolesława IV został
koronowany w Krakowie na króla Polski. Przy tej okazji
Bolesław złożył Kazimierzowi IV hołd lenny.
W 1453 r. Bolesław IV wystąpił ponownie z pretensjami do
ziemi podlaskiej. W związku z twardym stanowiskiem króla na
zjeździe w Parczewie musiał pogodzić się jednak ze stratą
ziem z Drohiczynem.
W polityce wewnętrznej Bolesław IV kontynuował zamysły
swojego dziadka Janusza I, dbając o kolonizację na prawie
niemieckim. W celu zwiększania możliwości stosowania prawa
pisanego polecił przetłumaczyć kodeksy na język polski
(Kodeks Świętosławowy).
Bolesław IV warszawski zmarł 10 września 1454 w Opinogórze i
został pochowany w kościele św. Jana w Warszawie. Z
małżeństwa z córką Aleksandra Włodzimierzowica Barbarą
dochował się ośmiu synów (byli to dwaj Bolesławowie i dwaj
Januszowie zmarli w młodym wieku, Konrad III Rudy, Kazimierz
III, Janusz II i Bolesław V) i dwóch córek (Anna, żona
Przemysława II księcia cieszyńskiego oraz Zofia zmarła
prawdopodobnie w wieku młodzieńczym).
|