Jedynym źródłem informacji o Malachiaszu jest księga zatytułowana jego imieniem, które pojawia się w niej tylko jeden raz.
Imię to nie jest wspominane w innych księgach Biblii; brakuje także informacji o pochodzeniu (podobnie jak w przypadku proroków Habakuka i Aggeusza), zawodzie, imieniu ojca i samym tytule „proroka”.
Wśród badaczy nie ma zgody co do tego, czy słowo Malachiasz to imię, tytuł proroka, czy też przypisana sobie przez anonimowego autora rola posłańca Bożego.
Rozbieżności mogły powstać za sprawą greckiego tłumacza, który w Septuagincie przełożył z hebrajskiego Brzemię słowa Pańskiego w ręce Malachi na (...) w ręce anioła tj. posła Jego (gr. ἄγγελος), pozbawiając je jednocześnie cech imienia własnego. Na tej podstawie Orygenes i Tertulian sądzili, że prorok był aniołem.
Współcześnie popularna jest hipoteza, iż przypisane autorowi imię Malachiasz pochodzi z frazy zaczerpniętej z Księgi Malachiasza, która pierwotnie mogła brzmieć przez mojego posłańca, co krytycy dezawuują faktem, iż posłaniec, o którym mowa później, należy do eschatologicznej przyszłości i utożsamiany jest przez autora z prorokiem Eliaszem. Większość naukowców za Ojcami Kościoła: Janem Chryzostomem, Cyrylem Aleksandryjskim, Augustynem z Hippony czy Teodoretem z Cyru uznaje, iż prorok nosił imię własne Malachiasz. W Biblii Tysiąclecia we wstępie do Księgi Malachiasza, podaje się etymologię imienia: Hebrajskie imię autora, Malaki, jest prawdopodobnie skróconą formą Malakjah (=„malak Jahwe”) i etymologicznie oznacza „posłem jest Jahwe” lub „poseł Jahwe”.
Niektórzy egzegeci identyfikują Malachiasza z Nehemiaszem, zaś zgodnie z tradycją żydowską zapisaną w Targumach autorstwo księgi przypisywane jest też Ezdraszowi – w przekładzie targumowym podaje: mój posłaniec imieniem Ezdrasz, skryba. Pogląd ten podzielał Hieronim ze Strydonu. Z kolei Klemens Aleksandryjski domniemywał, iż Malachiasz był Jezusem, synem Jozedeka.
Okres działalności Malachiasza wnioskowany jest na podstawie przedstawianych w księdze informacji. W czasie jego działalności Judeą zarządzał namiestnik, co wskazuje na okres perski (od 536 do 331 p.n.e.). Świątynia była już odbudowana, o czym świadczą liczne do niej odwołania, a kapłani zorganizowani, co miało miejsce po 515 p.n.e. Autor księgi piętnuje małżeństwa mieszane, czary, cudzołóstwo, krzywoprzysięstwo i ucisk wobec słabych. Można z tego wnioskować, że działa przed reformą Nehemiasza, rozpoczętą w 445 p.n.e. i trwającą do ok. 433 p.n.e., lub reformą Ezdrasza, rozpoczętą ok. 428 p.n.e. – choć sama reforma nie usunęła wszystkich nadużyć. Istnieją również teorie, że Malachiasz współpracował z Ezdraszem, czego dowodzić może odniesienie do dziesięciny rozumianej zgodnie z kodeksem kapłańskim (P) propagowanym przez Ezdrasza, a nie deuteronomicznym (D) popularnym wówczas w Jerozolimie. Malachiasz jednak nie znał dokładnie źródła P, którym posługiwał się Ezdrasz, ponieważ nie stosował rozróżnienia na lewitów i kapłanów z rodu Aarona. Jeżeli więc przyjąć, że Ezdrasz przybył do Jerozolimy ok. 428 p.n.e., to znaczy, że Malachiasz działał tuż po tym fakcie.
Na podstawie znajomości problematyki, którą porusza Malachiasz, wnosi się, że był kapłanem, podobnie jak Jeremiasz i Ezechiel.
|
Rabini przypisują mu członkostwo wielkiej Synagogi (trybunału). Zgodnie z legendą o życiu spisaną przez Pseudo-Epifaniusza Malachiasz miał urodzić się w Sopha, pochodzić z rodu Zabulona i opisany został jako urodziwy, lubiany, elegancki i łagodny. Według tych przekazów umarł w młodym wieku i został pochowany w rodzinnym grobowcu, co jednak nie znajduje potwierdzenia w źródłach historycznych.
Na podstawie analizy księgi egzegeci wnioskują o przychylności autora do kapłaństwa lewickiego, mimo piętnowania ich wykroczeń. Prorok zastanawiał się nad uczuciami, jakimi obdarzył go Bóg, a także poruszał kwestię małżeństw z cudzoziemkami zagrażających świętości i trwałości przymierza z Bogiem. Z tekstu wynika troska Malachiasza o utrzymanie świątyń i ich pracowników, o sytuację porzuconych żon i lud Judy. Przedstawił stanowisko w sprawie nieuchronnej kary od Boga, która dosięgnie krzywdzących bezbronnych, a także swoje religijne wyobrażenie Boskiej czci i transcendentnej możliwości realizacji woli Bożej.
Zgodnie z tradycją żydowską za miejsce pochówku uważane są katakumby na zboczu Góry Oliwnej, w której miał spocząć obok Aggeusza i Zachariasza.