Maksymilian III Habsburg,
zwany der Deutschmeister (ur. 12
października 1558r. w Wiener Neustadt, zm. 2
listopada 1618r. w Wiedniu) – arcyksiążę, wielki i niemiecki
mistrz zakonu krzyżackiego w latach
1590r.–1618r., regent Styrii w latach 1593r.–1595r.,
regent Tyrolu w latach 1612r.–1618r.
Pochodził z austriackiej linii dynastii Habsburgów. Był
piątym synem cesarza Maksymiliana II Habsburga i Marii
Hiszpańskiej, bratem cesarzy Rudolfa II Habsburga i Macieja
Habsburga.
Dzieciństwo i młodość Maksymilian III Habsburg spędził na
dworze cesarskim w Wiedniu. Przygotowywany był do stanu
duchownego i
objęcia w przyszłości biskupstw: Münster, Bamberg i
Salzbach. W latach osiemdziesiątych XVI wieku dzięki
zabiegom ojca został jednak ostatecznie wyznaczony na
przyszłego zwierzchnika Zakonu
Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w
Jerozolimie.
W 1585 roku został przyjęty do zgromadzenia i wyznaczony koadiutoremHenryka
von Bobenhausena.
Po objęciu funkcji koadiutora wielkiego
mistrza zakonu krzyżackiego Maksymilian
III Habsburg stał się faktycznym zwierzchnikiem tego
zgromadzenia. Ignorował fakt, że żyje jeszcze wiekowy Henryk
von Bobenhausen. Odsunął go od spraw administracyjnych i
zesłał do prowincjonalnego konwentu w Alzacji.
Szybko też nie licząc się z prawem zakonnym zaczął używać
insygniów wielkiego mistrza i w oficjalnej tytulaturze
nazywać siebie wielkim mistrzem.
W 1586 roku po śmierci Stefana
Batorego Maksymilian III został jednym z czterech kandydatów
dynastii habsburskiej do tronu polskiego. Podczas wolnej
elekcji na Woli w sierpniu 1587 roku arcyksiążę Maksymilian
stał się głównym rywalem królewicza szwedzkiego, Zygmunta
Wazy. Popierały go: szlachta litewska, większość biskupów
oraz wpływowy ród małopolski Zborowskich.
19 sierpnia 1587 roku prymas Polski, Stanisław
Karnkowski ogłosił królem Polski, Zygmunta Wazę. Decyzja ta
nie spotkała się jednak z aprobatą obozu prohabsburskiego
przewodzonego przez braci Andrzeja, Jana i Krzysztofa
Zborowskich, który po zakończeniu zgromadzenia szlacheckiego
pozostał na polu elekcyjnym. 22 sierpnia 1587 roku stronnik
obradujących pod Warszawą opozycjonistów biskup kijowski,
Jakub Woroniecki ogłosił wybór Maksymiliana Habsburga na
króla polskiego.
Przebywający w tym czasie w Wiedniu, a informowany o
wydarzeniach w Rzeczypospolitej arcyksiążę Maksymilian
natychmiast przystąpił do działania. 27 września 1587 roku w
katedrze w Ołomuńcu zaprzysiągł pacta conventa i
ruszył przez Górny Śląsk do Małopolski. 5 października 1587
roku przybył do Bytomia i stamtąd z oddziałem wojsk
przekroczył granicę Królestwa Polskiego. 21 października
1587 roku zatrzymał się w Mogile skąd zamierzał wjechać
triumfalnie do Krakowa. Na jego drodze stanął jednak ze
swoją armią stronnik Zygmunta Wazy i polityczny przeciwnik
Zborowskich, hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Maksymilian
Habsburg próbował wraz ze swoimi oddziałami zdobyć stolicę
Polski jednak 24 listopada 1587 roku z powodu zbyt skromnych
sił został spod jej murów odparty i zmuszony do wycofania
się na Górny Śląsk. Podczas odwrotu wojska arcyksiążęce
złupiły wiele wsi i jeszcze do końca grudnia 1587 roku
operowały wzdłuż granicy oraz w okolicach Wielunia.
Po koronacji Zygmunta III Wazy Jan Zamoyski postanowił
rozprawić się z wojskami arcyksiążęcymi i zmusić
przebywającego na Górnym Śląsku Maksymiliana III Habsburga
do zrzeczenia się praw do korony polskiej. Hetman
przygotował plan wojenny i na początku 1588 roku sprowokował
arcyksięcia do decydującej potyczki zbrojnej.
Do starcia dwóch wodzów doszło 24 stycznia 1588 roku
pod Byczyną. Bitwa zakończyła się klęską Habsburga.
Maksymilian znalazł się w niewoli Jana Zamoyskiego. Hetman
obszedł się z jeńcem łagodnie. Najpierw zaprosił go do
swojej kwatery, a później zabrał do Zamościa, gdzie
Maksymilian został ojcem chrzestnym córki Zamoyskiego
i Gryzeldy Batorówny. Później arcyksiążę zaczął jednak
sprawiać kłopoty. Gdy wykryto próbę jego ucieczki Zamoyski
zdecydował się uwięzić arcyksięcia i umieścił go na zamku
w Krasnymstawie. Na mocy układu bytomsko-będzińskiego
podpisanego 10 marca 1589 roku Maksymilian Habsburg odzyskał
wolność i w lipcu tego samego roku opuścił Rzeczpospolitą.
Pomimo obietnic stawianych w warunkach uwolnienia nie zrzekł
się tytułu króla polskiego i używał go do 1598 roku.
Po opuszczeniu Królestwa
Polskiego wyjechał do Czech. Następnie zajął się sprawami
ustrojowymi zakonu krzyżackiego. W 1590 roku zawarł
kompromis z Henrykiem von Bobenhausenem i objął oficjalnie
urząd wielkiego mistrza. W 1593 roku został wyznaczony przez
cesarza regentem Styrii. Od tej pory brał udział w
działaniach wojennych na terenie Bałkanów przeciwko Imperium
Osmańskiemu. Początkowo był podkomendnym Macieja Habsburga,
później osobiście dowodził cesarską armią na Węgrzech i
w Chorwacji. Nie odniósł żadnych znaczących zwycięstw i po
sześciu latach kampanii wojennych powrócił do Niemiec.
Osiadł w Mergentheim, gdzie rezydował do 1602 roku.
W 1599 roku powrócił do spraw zakonnych i przygotował
reformę zgromadzenia krzyżackiego, która miała miejsce w
1606 roku. Utworzył w Mergentheim seminarium duchowne dla
księży krzyżackich, równocześnie zlikwidował gałąź żeńską
zgromadzenia oraz instytucje półbraci i familiarzy Zakonu.
W 1612 roku objął regencję w Tyrolu i zamieszkał
w Innsbrucku. Odniósł tam sukces jako zdolny i zaradny
administrator dzięki oszczędności i rozsądnej polityce
fiskalnej.
Od początku XVII wieku zaangażował się w sprawy polityki
wewnętrznej państwa Habsburgów. Opowiadał się za kompromisem
pomiędzy katolikami i protestantami. W 1617 i 1618 roku
doprowadził do wyboru Ferdynanda II Habsburga na króla Czech
i Węgier. W 1618 roku przyczynił się do aresztowania
kardynała Melchiora Khlesla, odpowiedzialnego za politykę
zagraniczną państwa Habsburgów.
W 1612 roku wyznaczył swoim koadiutorem Jana Eustachego von
Westernacha. W 1616 roku funkcję tę powierzył
biskupowi Karolowi Habsburgowi.