Kazimierz III Wielki kochanek Estery Małach

Niemierza Kazimierzowic syn Estery Małach

Według Długosza, który wspomina ją pod datą 1356, Kazimierz Wielki: ad preces quoque praefatae Ester judeae et concubinae, exorbitantes praerogativas et libertates per literas singulis judaeis in regno Poloniae habitantibus, quae falso scriptae ab aliquibus insimulabantur, et quibus divina majestas contumeliatur et offenditur, concessit, quarum factor olidus etiam in hane diem perseverat, a więc to właśnie we wpływie Esterki należy doszukiwać się tak życzliwej polityki króla względem polskich Żydów. Marcin Bielski zaś w swojej Kronice wszytkiego świata opisuje Łobzów jako miejsce gdzie Kazimierz chował miłośnicę z Czech Rokiczankę, która była niepospolitej cudowności, ale nią potem wzgardził, a Esterkę Żydówkę na jej miejsce wziął.

Tradycja wiąże z romansem króla z Esterką wiele miejscowości, m.in.: Bochotnicę, Czchów, Kazimierz Dolny, Niepołomice, Opoczno, Przedbórz, Radom, Rzeszów, Sandomierz, Skawinę, Stopnicę, Wiślicę, a przede wszystkim wówczas podkrakowski, a dziś będący dzielnicą Krakowa Łobzów, gdzie znajduje się Pałac Królewski i gdzie jeszcze w XX wieku istniał Kopiec Esterki, a także krakowski Kazimierz, gdzie znajduje się Dom Esterki (ul. Krakowska 46), od 1986 zajmowany przez Muzeum Etnograficzne. W Rzeszowie do dziś istnieje kamienica zwana jej imieniem, gdzie rzekomo miała przez pewien czas mieszkać. Na rynku Starego Miasta w Radomiu znajduje się barokowa kamienica nazywana Domem Esterki, a w Opocznie znajduje się tzw. "Dom Esterki" (przy ul. Kościuszki 15) należący, obok zamku Kazimierza Wielkiego, do bardziej znanych opoczyńskich zabytków.

Do dziś trwają spory, czy Esterka jest postacią historyczną, czy też legendarną. W chwili obecnej trudno jest racjonalnie i jednoznacznie poprzeć którąś z tych dwu opinii.