 |
 |
|
 |
 |
 |
Neda Neżdana
- to pseudonim, który przybrała młoda
ukraińska – urodzona w 1971 roku –
poetka, dramatopisarka, krytyk i
tłumaczka Nadija Mirosznyczenko.
Absolwentka Kijowskiej szkoły
artystycznej – Kijowskiego Uniwersytetu
Lingwistycznego (wydział filologia
romańska) oraz Akademii Kijowsko –
Mohylańskiej (kulturologia) jest jedną z
najbardziej twórczych i barwnych postaci
tworzących kulturę współczesnej Ukrainy.
Zanim w 2001 roku zaczęła zajmować się
kuratelą nad projektami dramatycznymi w
Centrum Sztuki Teatralnej, między innymi
była: dziennikarką w agencji UNIAN,
kierowała działem teatru w piśmie „Kino
– Teatr”, była również kierownikiem
literackim Teatru im. Panasa
Saksahanśkiego w Białej Cerkwi,
scenarzystką powieści radiowej,
redagowała scenariusz serialu, wykładała
(gdzie wcześniej również studiowała) w
Centrum Współczesnej Dramaturgii
Eksperymentalnej Anatolija Diaczenki.
Nieprawdopodobna wręcz aktywność Neżdany
obejmuje wszelkie kulturalne dziedziny.
Uhonorowana wieloma nagrodami,
dramatopisarka jest także poetką,
dziennikarką, redaktorką i współautorką
antologii sztuk teatralnych. Oprócz tego
zredagowała dwie antologie nowożytnej
dramaturgii: francuskiej i serbskiej.
Od roku 2005 jest współzałożycielką
kijowskiego teatru-studio MIST
(Młodzieżowy Interaktywny Teatr
Współczesny), wykłada w prywatnej szkole
teatralnej.
|
|
|
 |
 |
 |
Neda
Neżdana
Kto
otworzy
drzwi?
brzmi:
czarna
komedia
dla
teatru
tragedii
narodowej.
Rozbudowany,
intryguje
swoją
tajemniczością
i wbrew
rozmaitym
podtytułom
bardziej
zaciemnia
niż
tłumaczy
temat.
Bo jeśli
dzięki
określeniu
"czarna
komedia"
można w
jakiś
sposób
zidentyfikować
rodzaj
humoru i
groteskowe
ujęcie
tematu,
to już
"teatr
tragedii
narodowej"
brzmi
niejasno,
by nie
powiedzieć:
niepokojąco.
Niepokoi
fraza,
dlaczego
czarna
komedia
dla
tragedii
narodowej?
Jakaż to
tragedia
narodowa
na
wesoło?
Jakiż to
smutny,
a przez
to
wesoły,
dramat
może
rozgrywać
się
pomiędzy
zamkniętymi
w
prosektorium
dwiema
kobietami?
Historia
o
miłości,
zdradzie
i
zazdrości?
Otóż
nie. Ta
intensywnie
krótka
rzecz
traktuje
o
wolności.
O
przedziwnym
stanie
nieradzenia
sobie z
wolnością
w
czasach,
kiedy
wolność
jest
dana.
O
nieumiejętności
korzystania
z
oferowanych
przez
wolność
przywilejów
i
narzucanych
przez
nią
obowiązków.
O
upragnionej
i
oczekiwanej
wolności,
z którą
- jak
już
jest,
nie
wiemy,
co
zrobić.
Teoretycznie
przygotowane
na każdą
socjologiczno-polityczno-historyczną
ewentualność,
bohaterki
Nedy
Neżdanej
są
absolutnie
zagubione.
Brak
przewodnika
i
jasnych
wytycznych
podcina
skrzydła
odwagi i
działania
mocno
przecież
zahartowanych
życiem
kobiet.
Tkwiąc w
beckettowskim
zawieszeniu,
pomiędzy:
"...możesz
odejść,
ale
możesz
zostać,
możesz
być
żywa,
ale
możesz
być
martwa.
Sama
wybierasz",
będą
więc
trwać w
sierocym
uścisku,
aż
pogasną
wszystkie
światła.
|
|
|
 |
 |
|
WIKA No, i dogódź tu jej... A masz ładne
zdjęcie na nagrobek?
WIRA Nie. Mam paszportowe. Nie jestem zbyt
fotogeniczna i figurę mam też nie za bardzo...
WIKA Dlaczego, figurę masz niezłą, no i
korzystną z ekonomicznego punktu widzenia: można
zrobić trumnę wąską - taniej wyjdzie. I
materiału na ubranie pójdzie mniej...
WIRA A ja nawet nie mam się w co ubrać...
Co prawda ostatnio szarpnęłam się na kożuszek.
WIKA No nie, w kożuszku do trumny... nie
wypada, no i pewnie będzie ci za ciepło.
WIRA Mam też kostium kąpielowy, nowy,
nienoszony, taki wesoły, w kwiatki.
WIKA Nie, w kwiatki nie pasuje, chyba że
jakiś czarny albo granatowy... Taki to nasz
sowiecki zwyczaj - zostawiać wszystko na
potem... na kiedyś, na gdzieś... |
|
|
 |
 |
|
WIKA Oj, coś mnie głowa strasznie
rozbolała. Może umarli nie powinni za dużo
myśleć?
WIRA Umarłym już nic nie zaszkodzi.
WIKA Słuszna uwaga. Trzeba by wypić jakieś
lekarstwo, gdzieś je tu widziałam.
WIRA Daj mi też. Bo od tych przeżyć w
głowie mi się kręci. Coś mi to przypomina. Zdaje
się, moje krople nasenne. Pójdę, może trochę
odpocznę. (idzie w stronę kozetki i kładzie
się - światło gaśnie) |
|
|
 |
 |
|
WIKA Wyszłam z Tolkiem... Zna go pani?
WIRA Nie znam i nie chcę znać.
WIKA To ma pani szczęście. Wyjątkowy drań
- zostawił mnie i upił. To jest na odwrót: upił
i zostawił. Zresztą na jedno wychodzi. Budzę
się, a tu - zimno, pod nogami trupy... ty zdaje
się też. O, fantastycznie, przypomniałam sobie.
Masz na imię Wira. |
|
|
 |
 |
|
WIKA Chwila. Pomyślmy logicznie: jeżeli
żyjemy, to są to tylko czyjeś głupie żarty, więc
musimy poczekać, aż się to wszystko skończy.
WIRA A jeśli... no wiesz... nie całkiem
żyjemy?
(Obie spluwają przez lewe ramię i odpukują w
drewno)
WIKA To tym bardziej musimy poczekać. Tak
czy siak nie mamy co robić...
WIRA Ale ja nie mogę tak siedzieć z
założonymi rękami! Trzeba coś robić! |
|
|
 |
 |
 |
WIKA To kim ja w końcu jestem: człowiek,
trup czy duch? Bo mi się już pomieszało.
WIRA Możemy chyba uszczypnąć jedna drugą.
(szczypią się)
WIKA Au, nie tak mocno!
WIRA A ty niby słabo?
WIKA No, to możemy przyjąć, że nadal
żyjemy. Ale jak się tu znalazłam?
WIRA Poczekaj, mówiłaś coś o pijaństwie.
Może spiłaś się w trupa, leżałaś na ulicy, no i
jak trupa - zabrali cię i przywieźli tutaj. |
|
|
 |
 |
 |
|
WIRA A ty czemu nie żałujesz za grzechy?
WIKA Bo to bez sensu. Czy będę żałować,
czy nie - tak czy siak pójdę tam. Żyłam inaczej,
niż piszą w książkach... Ledwie za mąż wyszłam,
już się rozwiodłam, z uczelni mnie wyrzucili, a
potem wszystko się pochrzaniło... Ale życia
zakosztowałam i napatrzyłam się... że miałabym
ochotę rzygać!
WIRA Nieważne, byle szczerze żałować... To
jest może coś takiego jak czyściec. Specjalnie
przyjeżdżają nie od razu, żeby dać nam szansę.
WIKA Łatwo ci mówić. Ciężko pracowałaś. Od
dzwonka do dzwonka - można powiedzieć. Żyłaś z
jednym chłopem, może go nawet nie zdradzałaś?
WIRA Co ty możesz wiedzieć? Lepiej żebym
zdradzała niż coś takiego... |
|
|
 |
 |
 |
|
WIRA Czy oni "tam", mogą zrozumieć coś
takiego?
WIKA "Tam" wszystko rozumieją lepiej niż
my tutaj... Wiesz, lepiej by było, żebym wtedy
usunęła. I ja bym się mniej namęczyła, i ta
biedna dziewczynka... Tak by jej było lżej.
WIRA Jesteś po prostu męczennicą. A za
cierpienia ludziom dużo grzechów się odpuszcza.
WIKA Potem już mi było wszystko jedno.
|
|
|
 |
 |
 |
|
WIKA Ciemnoto jedna, lewica to komuniści,
a prawica - narodowcy!
WIRA W takim razie to na pewno komuchy. A
niby kto robił pucz?
WIKA Tsss... Uważaj, co mówisz, mogą nas
podsłuchiwać.
WIRA (głośno) A co tam, ja przecież
jestem za świetlaną przyszłością, za
teraźniejszością zresztą też.
WIKA (włącza się do gry) A ja
kiedyś byłam w radzie drużyny pionierów. I
bardzo lubiłam nosić odznakę Czerwony Sztandar.
Nawet teraz jestem komsomołką, w głębi duszy... |
|
|
 |
 |
|
WIKA Nie, lepiej to: "Hej, towarzysze do
boju..." I co dalej?... Nie pamiętam.
WIRA Kto tak dzielnie naprzód kroczy, aż
się wszystkim śmieją oczy?
WIKA (maszeruje) Równym krokiem, jak
należy! To pionierzy! To pionierzy!
WIRA Warczy werbel, trąbka gra!
WIKA Tra ta ta! Tra ta ta ta!
WIRA Każdy dzielny, każdy rad.
WIKA My zmienimy cały świat!
WIRA Będzie lepszy, piękny, nowy. Bądź
gotowy!
WIKA Zawsze gotowy!
WIRA Można jeszcze rozpalić ogień... i
spalić dowody rzeczowe. |
|
|
 |
 |
 |
|
WIKA Nie rozumiesz? Podarowali ci wybór.
WIRA Co w tym złego?
WIKA Rzucili nam go, jak psu ochłap. Macie
swoją wolność, udławcie się nią. Możesz odejść,
ale możesz zostać, możesz być żywa, ale możesz
być martwa. Sama wybierasz. Nie ma nic, ani na
górze, ani na dole. Nic! Nie ma kogo obarczyć
swoimi nieszczęściami, pomyłkami. Nie musisz
przystosowywać się do warunków. Sama je
stwarzasz. Twoje słowa są twoimi słowami, twoje
kroki - twoimi krokami, twój cień - twoim
cieniem... Ciągle czekałyśmy na tego, kto
otworzy drzwi. Nadaremnie. |
|
|
 |
 |
 |
|
WIRA I co teraz z nami będzie?
WIKA Teraz...? Nie wiem...
Na środku sceny dwie kobiety przytulają się
jedna do drugiej. Drzwi są otwarte na oścież.
Światło w jednych i drugich drzwiach nie jest
takie samo, to różne rodzaje światła. Powstaje
wrażenie silnego przeciągu. Kobiety zamierają w
niepewności. Światło z wolna gaśnie.
Kurtyna |
|
|
 |
